Proceedings of the Third Kotahitanga Parliament, April to May 1894
Turanga, Mane, Aperira 27, 1894
10 a. m.
Turanga, Mane, Aperira 27, 1894Ka puare te Whare. Ko nga take enei i oti.
Tuatahi—Ko te oati ite karaka ia M.R. Hohepa hei tango inga korero ote Whare o Raro. E 30 nga mema i tae mai i tenei ra.
Hoani Ruru—He patai, mehemea [ unclear: Iraneie] ahei tal u pukapuka to hoatu.
Tuarua.— [ unclear: Whakaai] ia Peta Tiakiwai he mema mote Whare [ unclear: Ariki]. Na te Watene Kaharunga i tuku ma. Hoi, kua whakaaetia [ unclear: ite] 10 a. m., 27/4/91.
- Whakaari ia 1 Rutene
- 2
- 3
- 4
- 5
- 6
- 7
- 8
- 9
- 10
- 11
- 12
- 13
- 14
- 15
Ko enei mema mote Whare Ariki, kua whakaaetia ete whare o raro. Kua mutu enei raruraru o tatou. A, e whakamarama atu ana ahau kia koutou monga tangata e tomo noa mai ana o waho, ko te [ unclear: atenga inaianei], me tae mai tetahi onga mema kite Tiamana, ki te karaka ranei kia tuhia atu he tikiti uru mai mo ratou. Kote ture ano tenei o tenei Whare, kia mohio ai hoki te [ unclear: pirihimaria]. Ho e Heke. E tautoko ana. H. P. Tunuiarangi. E tautoko ana. H, Paea. Tautoko A, taku, hiahia me whakapiri he panui ki waho, i runga i tenei take me tikiti rawa te tomo mai onga tangata e hara nei ratou ite mema. H. Tupara. E tautoko ana. Kipa Anaru. E tautoko ana ahau, a, me tae atu hoki tenei take kite Whare Ariki.
H. Pefrata— Ah akoa he mema note Whare Ariki, me tikiti ano?
Tiamana.—Ae! ko te ture hoki tenei ote whare.
H. Heke.—E tautoko ana hoki ahau konga korero katoa anga Honore Mema me haere tonu i runga ite putake, [ unclear: e], e tono ana ahau kia homai [ unclear: he] mahi ma tatou.
Timi Waata.—He motini ake
Tiamana.—E pai ana nga mema ote Whare Ariki, me haere noa mai ratou.
N. Patuawa.—Ko [ unclear: taku] hiahia kia takua mai he mahi ma tatou, e pai ana nga ruuri no reira ete Tiamana taku mai kia tukua mai he mahi.
Tiamana.—Ka Whakaaetia te panui ki waho, a, ka tukua te mahi tuatahi ma koutou. Ko te motini ate Arawa. Motini No. 1 me tuku ranei kite komiti, ma koutou ranei.
Hone Heke.—E mea ana ahau ma tatou ranei, me tuku ranei kite marae.
K. Anaru.—E tautoko ana ahau me tuku kite mare.
P. Ratapu.—E tautoko ana ahau.
H. Ropiha.—Taku hiahia ma tatau e mahi tenei motini, no te mea, ko nga Rangatira ote marae, kua tu hei mema mote Whare Ariki.
W. Reweti.—E hiahia ana ahau, me nuku tenei take mo muri, a, e inoi atu ana ahau, me homai he take ke atu.
P. Tani.—E tautoko ana ahua i ta H. Ropiaa, i te mea he take kotahi.
H. Paerata.—E tautoko ana me tuku kite matae, me titiro kinga kerero a H. [ unclear: Kuru]
H. para.—E tautoko ana me tuku kite marae.
Tiamana.—Ka pataia koutou, kote ae! mote tuku kite marae. Kote No! mote waiho ite whare, Hoi, riro ana ite ae!
Kohi Moni,—Motini No. 1. Na W. Katene i roto ite ota pepa. Ka panuitia atu kia koutou.
R. Wharerau.—Kei te ngaro atu te kai motini, he mea pai pea, me nuku, otira, kei te whare te ritenga,
H. P. Tunuiarangi.—Ke ite nui te raruraru, ote [ unclear: Kawanatanga] kinga take kua [ unclear: oti] nei i a ratou te mahi, a, kua whakaatu tia atu nei hoki hia koutou. A. e penei ana ahau me arei atu aua take [ unclear: ririki].
P. Ratapu,—Tautoko inga korero ate Honore Minita, me nuku atu tenei motini.
W. Kiriwehi—Tautoko, me neke te motini, a, me mahi tatau i nga take kua [ unclear: whakiaturia] ra ete Pirimia.
H. Heke—Ko tenei motini, keite Kawanatanga te ritenga a kaore ano i [ unclear: mareio] mai kia tatou.
Tiamana.—E tika ana te korero ate Mema honore a H. Heke no reira ka pataia koutou kinga Mema e ae ana me tuku tenei pire ki te Kawanatanga me ki mai ae: [ unclear: riro] ana ite ae!
Motini (No 3). Na P. [ unclear: Paratue] mote kirihipi kua paahitia tenei kua [ unclear: tukua] nga kirihipi kite marae kia haira nga iwi ote marae.
W. Kiriwepi.—Ko tenei motini kua panuitua ete Pirimia i napo, a kei te mahia mai ete komiti, a, e mea ana ahau kaore he tikanga tahi e mahi ai tatou, engari, tenei ake te ra, e oti mai ai ite komiti, ka homai [ unclear: ano] kia tatou.
H. P. Tunui, Minita.— F tautoko ana ahau ite korero ate mema honore nei, a W. [ unclear: Kiriwepi].
Motini No 4, na Pene Taui: He motini mo te ture pooti mema mote Paremata Pakeha, ote tau 1867 tae atu ki te tau 1893, kia whakakorea.
Pene Taui.—Ko taku hiahia, enga mema kia mahia e tenei Paremata taku pire, a, he pire nui tenei ki taku mohio, a e pai ana ma koutou e tiro mai tenei.
H. Paea.—Me ata tirotiro mai tenei motini, Ke o tatou aroaro e takoto ana. A, mehemea e ahei ana mo muri ta’ a atu tenei ka mahi ai.
H. Ropiha.—E hiahia ana ahau me neke tenei take mo [ unclear: tera] tau.
P. Paraihe.—E tautoko ana ahau tenei take kite Kawanatanga.
Taare Tikao.—Ka tuku i te pooti hoi riro ana ki tenei me mahi etenei Paremata. Kua [ unclear: puka] 1 Whare. 2 p.m. [ unclear: 1824].
2 p.m. Ka puare te Whare. Tiamana He patai, e pehea ana te whakaaro anga Mema mo nga mema e 9 nei.
H. Heke.—Ko taku kupu me unu mai aua Mema.
P. Paraihe.—E penei ana kia pai te unu mai i ana mema, ite mea, kei te mahi ora mai hoki ratou.
T. Kaporiki.—E tono ahau e hiahia ana kia tonoa mai e nga mema Honore nei.
P. Patapu.—E hiahia ana ahau, mehemea he mema ano e Whakaurua mai me unu enei.
Tiamana.—Kua paahi tenei take,
Motini No 5. na T. W. Rimini, mote whenua ote urewera.
P. Taui—E hiahia ana ahau, me mahi tenei take, i muri mai o taku, e takoto mai ra ite kawanatanga.
H. Rapihana.—E penei ana ahau, me nuku tenei kite kawan atanga.
R Wharerau.—Ko tenei mea, i tukua mai i te hui ite Waipatu, a, e 400 tangata i haina. A, e penei ana ahau, kia kaha te mahi, kaua e parea noatia kite kawanatanga.
P. Paraihe,—E penei ana ahau me waiho tenei, kio oti mai nga take e mahia mai nei ete komiti whiriwhiri.
H. Ropiha.—E tautoko ana ahau i ta R. Wharerau.
W. Kiriwehi,—E tautoko ana ahau i ta Wharerau. Me tono he tangata hei kawe i taua kirihipi kia haina ana iwi.
W. Katene.—E hiahia ana ahau, me hohoro te tatou mahi i enei take e hiahia ana hoki ahau, me tu mai he komiti mo taua iwi hei taunga aue mo a tatou mahi.
H. P. Tunui.—E penei ana ahau me waiho tenei take i runga ite teepu. Kia puta mai nga mahi ato tatou komiti hei reira, ka mahi ai.
Tiamana.—Kua neke e Whare mo ate 7 p.m.