Reports of meetings on Māori church matters, 1873, 1895, 1897, 1898, 1899, 1900, 1902, 1909.
Te Whai-Korero a Te Tumuaki
Te Whai-Korero a Te Tumuaki.
E hoa ma, e nga Minita me nga Mangai o te iwi. Tena koutou!
He raruraru no te Pihopa te tae mai ai hei tumuaki mo tenei Hui. I tono au ki a Atirikona Wirihi kia haere mai ia hei upoko, nona hoki tenei takiwa, otira kihai ia i ahei i te mea e tata ana tana haere ki Ingarangi. Na kona au e tu atu nei hei whakakapi mo raua.
Kahore e maha aku korero. I te Hui o te Atirikonatanga o te Waimate i te 4 me te 5 o nga ra o te marama nei i oti he kupu kia nekehia te Hui Topu mo te tau 1902. E rua nga take i pena ai:—(1) ko te kore putake nui e hui ai, (2) ko te nui o nga moni e pau ana i nga mema e haere mai ana i te Aupouri, i te Rarawa, i Ngapuhi. He taima rawakore tenei no ta Hahi Maori a e kore e tika kia whaka-paua hua-koretia te oranga. Kihai i whakaritea e Ngapuhi te wahi e noho ai te Hui Topu. Waihoki ki te takiwa ki runga nei e iti iti ana te mahi a te Hahi, na reira i puta ai te whakaaro me whakatatahi nga minenga o tenei Hui mo te rua tau—he tikanga kore hoki—ma koutou ano ia hurihuri; kei a koutou hoki te tikanga.
Ka pau nei te whitu o nga tau i mahi ai a Revs. Taimona Hapimana raua ko Nikora Tautau ki enei takiwa, a e rapua ana nga hua. Ki te korero, kua whakarerea te karakia Hauhau a kua hoki mai ki te whakapono Karaitiana. Tena; ka hia wharekarakia ka tu puta noa puta noa i Waikato? Ka hia kaikarakia kua whakaritea hei karakai i te iwi i te mea kahore he minita? Ka hia kaumatua kua iriiria? E tata ana ki te wha tekau o nga tau i whakarerea ai te karakia me te iriiri tamariki, a he tino whakatupuranga tenei kahore ano i iriiria, koia te patai na, ka hia kaumatua kua iriiria? Ka hia tangata kua whakaungia, e rite ana ranei mo te whakau? E neke haere ana ranei te hunga tango i te Hapa Tapu? Ka hia nga kura Ratapu tamariki ka tu? Ka hia moni ka puta hei whangai minita? Rapua i te aronga o ena patai te ahua o te Hahi; ma nga
page 23mahi ka kitea ai nga hua. He tika te taenga mai o nga tangata ki te Karakia i nga huihui noa iho a te Maori, otira ko tetahi wahi anake tena o nga mea a te Hahi. He rau ano te rau, he hua ano te hua. E hoa ma! Kei ki koutou hei whakangakau-kore ena kupu aku, kahore erangi he mea kei whakamanamana noa hei whakaoho hoki.
He kupu ke tena. Kia rua ake tau ka mutu ta te Ropu whakaneke mohiotanga Karaitiana o Ingarangi whangai ia Taimona raua ko Nikora, a kei whea ra he oranga mo a ko atu? I ta tatou Hui ki Maramatawhana, i a Maehe 1899, i kokiritia te wero a Atirikona Wiremu. I mea ia ki te taea e nga tangata o tenei Pihopatanga, ahakoa Pakeha, Maori ranei, te kohi kia £2000 mo nga tahua whangai minita Maori mana e tapiri ki te £1000. Kahore ano au i rongo noa mehemea kei te whakaarohia taua mea. I puta ke atu i konei te tikanga mo tetahi kura kotiro Maori ki Akarana a haere ana te kai kohikohi i taua tau a mutu tonu atu i reira te whakaaro. He maha nga whenua maori kua pau te hoko, he nui te moni kua puta mai, e whakahawetia ana taua kura ina te homai etahi. Ara, ano e pena ana te whakaaro, mo nga pakeha ke nga painga o te Kura Kotiro Maori.
Kei te puare tonu nga takiwa minitatanga o Revs. Heta Tarawhiti raua ko Hohua Moanaroa, kua ngaro atu na. E kimi noa ana a te Pihopa ki etahi tangata hei whakakapi i aua waahi watea a kahore e kitea. Inaianei e kumia keetia ana nga whakaaro ki nga whenua, me nga tikanga whakahaere mo te taha ki te tinana me te mea kahore o te tangata wairua.
I tera Hui a tatou i whakaritea ko Apirana Ngata hei hinotamana mo te takiwa whakarunga o Akarana, ki te Hinota Pihopatanga, heoi kihai ia i tae i warea hoki ki te whakahaere i nga tikanga o te Kareti o Te Aute hei hapai i te Maori. Ma koutou e whiriwhiri ia tetahi atu tangata. I tae to Ngapuhi mema a nui atu te ahuareka o te Hinota ina tu ia ki te korero.
Kei te hangaa inaianei he wharekarakia e Ngatiporou ki Harataunga, hei whare ma ratou tahi ko o ratou hoa Pakeha. He Hauhau aua tangata i nga tau tata ka pahure nei.
Tenei tetahi mea hei whakahari ngakau, ara, ko te taenga o Rev. Perere Peneti ki te mahi i roto i nga tangata o nga takiwa o Taranaki. Ehara tana i te tirotiro kau ka haere ai, erangi he noho tuturu ki reira. Ki tana korero ko etahi e whakarongo ana, ko etahi e whakatuturi ana. Heoi e tumanako ana ahau, e kore pea e roa ka tae mai etahi Mangai Reimana o reira ki o tatou Hui. Me puta a tatou inoi ki ie Ariki o te kotinga kia whakakahangia tana pononga, kia homai hoki ki a ia te wairua mohio, e ahei ai ia te rui tika i te purapura, mana e manaaki te kupu kia whai he i a ia.
Ma te Atua tatou e tohutohu i enei mahi a tatou kia mahi tonu hoki ki a Ia i runga i te tika, i te pono, Amine.