.gif)
Niu Tireni.
Te Tau Wha Te Kau Ma Whitu O Te Kuinitanga O
Kuini Wikitoria.
Whakawhaititanga.
| Ingoa. | |
| Matua korero. | |
| 1. | Ingoa Poto. |
| 2. | Whakamaramatanga. |
| 3. | Ka ahei te Kawana ki te whakaputa Karauna karaati mo nga whenua i nga Apiti. |
| 4. | Me ahei te Kawana ki te whai i nga whiriwhiringa o mua, ki te whiriwhiri hou ano ranei. |
| 5. | Me panui ki te Kahiti te whakaputanga karaati. E kore e taea to whakakore i te karaati i muri i te ono marama. |
| Apiti. |
He Ture hei whakamana i te Kawana ki te whakaputa Karauna Karaati mo etahi Rahui kua wehea mo nga mea Maori i roto i te Poraka o Murihiku.
Notemea i runga i tetahi pukapuka tuku, i te tekau-ma-whitu o nga ra o Akuhata, kotahi mano e waru rau e rima tekau-ma-toru, ko tetahi whenua e mohotia ana ko te Poraka o Murihiku, he wahi inaianei o te Takiwa Porowini o Otakou, i tukua e nga tangata Maori nona taua whenua ki te Karauna; na, ko tetahi o nga tikanga o roto i taua tuku, he penei; ko etahi whenua e takoto ana i Tuturau, i Omaui, i Oue i Aparima, i Oraka, i Kawaputaputa, me Ouetota, kua oti ano te wehe mo nga mea Maori, kia tino whakatuturutia hei wahi pumau ake mo nga kai-tnku, me a ratou tamariki ake tonu atu: Na, notemea ko enei whenua i rahuitia ake mo etahi Maori, i taungia ano i roto i te pukapuka-kaute o nga tangata o te tau kotahi mano e waru rau e rima tekau-ma-rua, mo o ratou uri, me etahi atu e whakaaetia ana e ratou kia uru ki roto: Na, notemea ko aua whenua i Tuturau me Omauri, kua whakawakia e te Kooti Whenua Maori, kua puta hoki he Karauna Karaati mo aua whenua, na, e tika ana kia hoatu he mana ki te Kawana hei whakaputa Karauna Karaati mo te toenga o aua whenua:
page 2
No reira ka meingatia hei Ture e te Runanga Nui o Niu Tireni e noho huihui ana i roto i te Paremete, i raro ano i tona mana, nga tikanga e whai ake nei:—
| 1. | Ko te Ingoa Poto o tenei Ture ko "Te Ture Karauna Karaati mo nga Rahui Maori o Murihiku, 1883." |
| 2. | Ko te tikanga o tenei ingoa "Murihiku Poraka" i roto i tenei Ture, mo tera whenua katoa e takoto ana ki te tonga o tetahi raina, rere atu i Nuggets i te Tai Rawhiti o te Waipounamu, mau atu ki te taumata o nga maunga o Kaihiku, a mau atu ko Milford Haven i te tai hauauru o taua motu nei. |
| 3. | E tika ana i ia takiwa, i ia takiwa, me ahei te Kawana ki te whakaoti i etahi Karauna Karaati, mo katoa, mo tetahi wahi ranei o te whenua e whakaaturia i roto i nga tepara tuatahi, tuarua, tuatoru, tuawha, tuarima, e takoto ake nei, engari me here rawa kia kaua e taea te hoko, me te reti mo nga tau roa atu i te rua tekau ma tahi tau; me haere hoki i runga i nga here, me nga tikanga tiaki ranei, e maharatia ana e ia, mo te taha ki nga Maori e tika ana ki tana whakaaro kia uru ki taua whenua, ahakoa he Maori e whakahuatia ana i roto i te pukapuka-kaute o te tau kotahi mano e waru rau e rima tekau-ma rua, ko o ratou uri ranei, ko era tangata ranei e whakaaetia ana e aua Maori kia uru ki roto ki taua whenua, pera me te tikanga kua whakaritea e te pukapuka-tuku o te tekau-ma whitu o nga ra o Akuhata, kotahi mano e waru rau e rima tekau-ma-toru. |
| 4. | Kia tika ano i te Ture kia whakahaere te Kawana i runga i te whakataunga o nga whakawa, me nga tirotirohanga, pewhea ranei, o mua iho, o muri ake nei ano ranei, mo nga take, me nga paanga o nga Maori, e mau ana kei te whai take ki etahi o nga wahi o te Poraka o Murihiku; tetahi ki te mahara ia e tika ana, mana e whakatu tetahi tangata, etahi tangata ranei hei apiti atu, hei riiwhi ranei mo te Kooti Whenua Maori hei mahi ano i etahi whakawa atu, tirotirohonga ranei, e whakaarohia ana e te Kawana kia pera. |
| 5. | A te otinga o tetahi Karauna Karaati i raro i tenei Ture me tuku ano he panuitanga ki roto ki te Kahiti Pakeha me te Kahiti Maori hei ata whakaatu i nga ingoa o nga tangata o roto i taua Karaati. |
E kore e whakanoatia tetahi Karauna Karaati pera i runga anake i te take, ko taua whenua, ko tetahi wahi ranei i karaati tia ki tetahi tangata, ki etahi tangata ranei kihai i tika te whaitaketanga, engari, mehemea kua timataria tetahi tikanga turaki i taua karaati i roto i nga marama e ono o muri ake i te putanga o taua karaati, katahi ano ka whakarangona.
Nga Kupu Apiti.
Apiti Tuatahi.
Katoa tera wahi whenua i roto i te Takiwa Whenua o Southland e 519 eka i te ruritanga nui atu iti iho ranei ko te tekihana 183 o te Poraka VI., Jacob's River Hundred. Ko ona rohe i te taha Tuaraki whaka te Rawhiti ko tetahi wahi o te tekihana 6 o taua poraka me tetahi rori ki te taha ki te Tonga me te Rawhiti ko Foveaux Straits ki te page 3
taha te Tonga me te Hauauru ko te puaha o Jacob's River ki te taha ki te Tuaraki Hauauru ko te Taone o Riverton me nga tekihana 1 me te 6 o taua poraka.
Apiti Tuarua.
Katoa tera wahi whenua i roto i te Takiwa Whenua o Southland 172 eka 2 ruri nui atu iti iho ranei ko te tekihana 181 Poraka XXIII., New River Hundred. Ko ona rohe i te taha ki te Tuaraki he whenua Karauna 2740 riiki ki te taha ki te Rawhiti he rahui rori 100 riiki te whanui i te taha o te puaha o New River te taha ki te Tonga he whenua Karauna 3577 riiki a ki te taha ki te Haururu he whenua Karauna 582L riiki.
Apiti Tuatoru.
Katoa tera wahi whenua i te Takiwa Whenua o Southland 1318 eka i te ruritanga nui atu iti iho ranei haunga tetahi rori me tetahi rahui reriwe e rere ana i roto a e mohiotia ana ko te Rahui Maori o Oraka ko ona rohe i te taha ki te Tuaraki whaka te Rawhiti he raina rori 100 riiki te whanui 7100 riiki te taha ki te Rawhiti he rahui rori 100 riiki te whanui e tika ana ma Foveaux Straits a ko Foveaux Straits hoki tetahi rohe, ki te taha ki te Tonga me te Tonga Hauauru ko Foveaux Straits a ki te taha ki te Tuaraki Hauauru 9298 riiki he whenua Karauna haunga te raina rori kotahi tiini te whanui e haere ana i roto i ana eka, kei runga i te mapi o taua poraka e takoto ana i roto i Tari Ruri i Invercargill.
Apiti Tuawha.
Katoa tera wahi whenua i te Takiwa Whenua o Southland 977 eka i te ruritanga nui atu iti iho ranei a e mohiotia ana ko te Rahui Maori o Kawakaputaputa tona rohe ki te taha Tuaraki Hauauru he whenua Karauna 10411 me te hawhe riiki te taha ki te Tuaraki Rawhiti he raina rori 290, 572 me te toenga riiki, me te 7491 me te hawhe riiki te taha ki te Tonga me te Rawhiti me te Tonga me te Hauauru ko Foveaux Straits.
Apiti Tuarima.
Katoa tera wahi whenua e takoto ana i roto i te Takiwa Whenua o Southland 101 eka 3 ruri 26 pahi i te ruritanga nui atu iti iho ranei a ko tekihana 186, Poraka V., Takiwa Ruri o Longwood a e mohiotia ana ko te Rahui Maori o Ouetota ko ona rohe o te taha ki te Tuaraki whaka te Rawhiti ko nga tekihana 16, 17 me tetahi raina rori 3392 riiki a ki te taha ki te Tonga whaka te Rawhiti, te Tonga me te Tuaraki Hauauru ko tetahi rahui rori 100 riiki te whanui e tika ana ma Foveaux Strait.