.gif)
He Ture hei whakatikatika i "Te Ture Whakatikatika, 1884," i te Ture Whakatau Rahui o te Tai Hauauru 1881.
Na Ka Meinga Hei Ture e te Runanga Nui o Niu Tireni e noho huihui nei i roto i te Paremete, i runga hoki i te mana o taua Runanga, nga whakaritenga i raro nei:—
| 1. | Ko te ingoa poto o tenei Ture ko "Te Ture Whakatikatika, 1887," i Te Ture Whakatau Rahui o te Tai Hauauru. |
| 2. | I roto i tenei Ture mehemea kaore e rereke i nga kupu apiti atu—
|
| 3. | Ko tetahi riihi ko etahi riihi ranei i raro i taua Ture whakatikatika e hiahiatia ana kia tukuna kia mutu ai te riihi a te toru tekau o nga ra o Hune i roto i tetahi tau ka ahei-kia tukuna kia mutu ai te riihi i te ra kua whakahuatia i runga ake nei i runga ranei i te toru tekau ma tahi o nga ra o Tihema ara i tetahi o aua ra i kitea ai he pai kia peratia. |
| 4. |
Ahakoa etahi ritenga kei roto i nga riihi e mana ana inaianei ka meatia ranei i muri nei i raro i taua Ture, tetahi ture whakatikatika ranei i tera, ka whai mana te Kai Tiaki mo te Katoa, mehemea ka whakaaro ia kia pera kia nekehia kia whakahaerea ranei tetahi tikanga pewhea ranei kia riro mai etahi moni reti e rite ana kia utua i raro i aua riihi, aka ahei ano ia te whakaroa etahi tikanga whakahaere hei hoki ki runga hei tango i taua whenua i runga i te mea kaore ano kia utua te moni reti e rite ana kia puta, tetahi wahi ranei o taua moni i raro i nga tikanga o aua riihi. A mehemea ka whakahaerea e Te Kaitiaki mo Te Katoa tenei mana e hoatu ana ki a ia inaianei, e kore e tau he pewhea ranei ki a ia i raro i nga hapanga aha ranei e puta mai ana i raro i tana peratanga. Engari e kore e tika kei whakahaerea e ia tenei mana engari me matua tae atu he tono ki aia mo te taha ki nga kai-riihi, a me apiti ki taua tono he kupu oati i raro i nga ritenga o "Te Ture o nga Kai-page 2 |
| 5. | Ahakoa etati ritenga kei roto i taua Ture, kei nga ture whaKatikatika ranei i tera, o nga tikanga whakahaere e hanga ana i raro i tera, ko tetahi kai-riihi kua whakarerea e ia tono riihi, ka whakarerea ranei i muri nei i runga i te whakaaetanga o Te Kaitiaki o Te Katoa, ka ahei ano ia ki te reti hou i taua whenua kainga ranei e korerotia ra kei roto i taua riihi kua whakakorea mehemea ka whakaaetia he riihi hou. |
| 6. | Ahakoa nga ritenga i roto i nga tikanga whakahaere, nga riihi ranei e hanga ana i raro i taua Ture, nga ture whakatikatika ranei i tera, ka meingatia inaianei ki te mea mo ia whakawhitinga tukunga pewheatanga o te paanga katoa i raro i aua riihi (haunga ia nga mokete e tino kapea ana ki waho o tenei ritenga) kua matua whakaaetia he mea tuhituhi e te kai tuku reti, ka whakaaetia ranei i muri nei, ko taua whakaaetanga i raro i te ture ka kiia kia kore e eke he raruraru, pewhea ranei ki taua kai tuku kai-whakarite tangata aha ranei e tuku ana i taua whai paanga pewhea ranei mo runga mo te kore utunga, nama aha ranei o nga moni reti mai ano i te tuhinga o taua whakaaetanga. Engari ko taua whakaaetanga e kore e whakahe whakakore ranei i te mana o te kai tuku reti ki te tono, tango pewhea ranei i taua kai-whakarite, kai tuku, tetahi atu tangata ranei kia riro mai nga moni reti katoa e takoto nama ana. A ma te kai tango, kai-whakawhiti o taua whaipaanga e utu mai ano i te tuhinga o taua whakaaetanga i raro i nga kawenata me nga ritenga katoa kua whakahuatia ra ano koia tonu te kai riihi tua tahi i raro i te riihi. |
| 7. |
Ki te mea ka whakakorea he riihi i raro i tekiona te tekau ma toru o te Ture whakatikatika, ka ahei te whakaputa hou ki te kai riihi tuatahi i runga i te tikanga utu o taua whenua o roto o taua riihi, engari e kore e huia ki roto nga painga kua mahia kei ki taua whenua i raro i nga ritenga o nga tikanga whakahaere e hanga ana i raro i taua Ture, i runga i te whakatau a nga kai-whakarite e mahi ana i raro i aua tikanga, engari ki te kore e whakaturia te kai-whakarite a tetahi taha i roto i te marama kotahi, ka ahei te Kawana ki te whakatu kai-whakarite mo taua taha. I roto i aua ritenga ko te tikanga o enei kupu "kai-tuku riihi" tona tikanga i roto i tenei tekihana ko dga [sic] Maori nona te whenua. Ka ahei te Kawana i roto i tona Kaunhiera [sic] i ia wa ki te hanga i etahi tikanga whakahaere ki te whakakore ki te whakatika koki i aua whakakaere whiriwhiri utu mo runga i tenei Ture a hei whakamana hoki i nga tikanga o taua Ture. |
| 8. | Hei whakamananga mo te tekiona tekau ma waru o taua Ture, o te tekiona tekau ranei o te Ture whakatikatika, ka ahei te Kawana i ia wa te whakatu i tetahi tangata tika hei Komihana tuku korero mai ki te mahi ranei i tetahi atu mea hei whakaritenga mo nga mea kua kiia ake nei. |
| 9. | Notemea i whakaaetia e te Komiti mo nga mea Maori o te Runanga Nui i runga i te nohoanga tuarua o taua Whare i te tau kotahi mano waru rau waru tekau ma wha i runga ano hoki i ta ratou page 3 ripoata i panuitia ki te Pukapuka Apiti ki nga mahi o taua Whare mo taua tau Pukapuka II., 1–2, wharangi 13, i whakaae kia retia kia Hone Kaata Kawara, o Opunake, etahi whenua i roto i te Poraka Rahui o Opunake ki te Tonga, i roto i te Takiwa o Opunake, hei whakaritenga mo tana take ki tetahi riihi i whakaaetia ki aia, Otira kihai i taea e ia te tango i runga i te raruraru o nga mea o taua Takiwa. A e whakaarohia ana he mea tika kia whakamana taua whakaaetanga. A notemea kua whakaae nga Maori e whai take ana ki te whenua e meatia nei kia riihitia kia tukuna he riihi; |
Na ka meinga hei Ture nga ritenga i raro nei:
Ka ahei te Kaitiaki o te Tokomaha te tuku i te tahi riihi kia Hone Kaata Kawara i nga eka e Rima rau e ono te kau, nui atu, iti iho ranei o te Rahui Maori o Opunake ki te Tonga ara i te Puke-kohatu Poraka i te Takiwa o Opunake mo nga tau e rua tekau ma tahi timata i te ra tuatahi o Hanuere, 1888, i runga i nga utu e whakaritea ana i mua i te tukunga o te riihi i raro i nga tikanga kua whakaritea nei i te tekihana whitu.
Ka tukuna atu taua riihi kia Hone Kaata Kawara hei riiwhi mo te riihi kihai i ahei ia ki te tango i runga i nga raruraru kua kiia ake nei, hei whakaotinga hoki mo nga take me ana tono katoa mo runga i taua mea i raro ano ia i tenei Ture, a ka kiia i hanga e te Kai-tiaki o te Katoa i raro i taua Ture me nga whakatikatika o taua Ture a me haere ano i raro i taua Ture me nga whakahaerenga e mana ana i raro i taua Ture.