Other formats

    Adobe Portable Document Format file (facsimile images)   TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

Ture Whakatikatika i te Ture Reiti

page break

Rating Acts Amendment.

Ture Whakatikatika i Te Ture Reiti.

Wahi II.
Reiti i Nga Whenua Maori.

11.

I roto e tenei wahi o tenei Ture mehemea kahore e rereke ana i nga tikanga i raro iho nei,—

"Whenua Maori" tona tikanga ko nga whenua katoa me nga paanga ki tetahi whenua o nga Maori tuturu o Niu Tireni (a i uru ki aua kupu "Maori tuturu" nga hawhe-kaihe katoa me o ratou uri i puta mai i te taha Maori) ahakoa he whenua e puritia ana e ratou i raro i a ratou tikanga me a ratou ritenga Maori i raro ranei i tetahi atu tikanga penei pewhea ranei:

"Kainoho" i runga i tetahi whenua Maori tona tikanga a i ura mai hoki ki tenei—

(a.)Tetahi tangata ehara nei i te Maori a e noho ana e whai-painga ana i runga i taua noho, e tango ana ranei i nga moni reti me nga hua o tetahi whenua kahore nei ano kia whakakorea nga take Maori;
(b.)Tetahi tangata ranei e tika ana tona take i runga i tetahi tiiti, kirimene ranei, i raro ranei i tetahi raihana mo tetahi wa neke atu i nga marama tekau marua tiamata mai i te ra i tuhia ai a e whai mana ana i raro i aua tikanga ki te tope ki te kawe ki tahaki i nga rakau i runga i tetahi whenua Maori ahakoa kua whakakorea te take a nga Maori ki aua whenua kahore ranei:
(c.)Tetahi Maori ranei e tino noho ana i runga i te whenua e whiwhi ana ranei ki tetahi painga i runga i taua whenua, e tango ana ranei i nga moni reti me nga hua o tetahi whenua Maori kua whakakorea nga take e te Kooti Whenua Maori.
12.Ahakoa nga tikanga o tetahi Ture haunga ia tenei Ture, ko nga whenua Maori katoa e takoto ana i roto i tetahi wahi o te koroni haunga ia nga wahi a muri nei kapea ai ki waho ka meinga he whenua e tika ana kia retitia i raro i tetahi Ture mo te wa e mana ai taua Ture a e whakatakoto ana hoki i nga tikanga whakahaere ture mo te hanga mo te whakatakoto tikanga kia riro mai ai nga reiti i roto i tena takiwa kua meinga he takiwa reiti.
13.

Ko nga whenua Maori katoa i roto i tetahi takiwa e tau ana he reiti a kua whakataua uga [sic] take e te Kooti Whenua Maori, a ko nga whenua Maori katoa kahore ano kia whakataua nga take e taua Kooti a tera he tangata e noho ana i runga pera me te whakaaturanga mai e te tekiona tekau ma tahi o tenei Ture, ka ahei te whiriwhiri e tetahi ropu takiwa nga reiti kia utua penei ano me nga whakamaramatanga e whakaaturia ana i konei i roto i tetahi takiwa reiti i takoto ai taua whenua, a ka ahei te whakaeke te whakatakoto te kohikohi i nga reiti i runga i taua whenua e taua ropu takiwa pera ano mehewea nei he whenua no etahi tangata ke atu haunga nga Maori.

page 2

Erangi ekore tetahi whenua Maori e ahei ana te whakatau reiti ki runga i raro i tenei Ture e ahei te whakatau he reiti ki runga mo tetahi reiti motuhake kia tau kia puritia takitahitia rano aua whenua e ia tangata e i ia tangata Maori e whai take ki aua whenua.

14.

Ka wehea ki waho o nga reiti i raro i tenei wahi o tenei Ture nga whenua Maori katoa,—

(1.)E takoto ana i roto i te Kaute o Kawhia, o Taupo ki te Hauauru, Taupo ki te Rawhiti, Souuds [sic] and Fiord;
(2.)Kaihai i neke atu i te-rima maero te takotoranga i tetahi huarahi nui tonu ara huarahi o te katoa, huarahi ranei e puare ana mo te haere hoiho;
(3.)Nga whenua e takoto ana i waho o tetahi paro, takiwa taone ranei a e nohia ana e nga Maori anake a e turia ana e o ratou whare, erangi kihai ia i neke atu i te tekau eka te nui o tenei o tena piihi whenua;
(4.)Nga whenua e takoto ana i roto i tetahi paro, i tetahi takiwa taone a e nohia ana e nga Maori anake a i whakaaro ai te Kawana me kaua e tau he reiti ki runga, i runga i te rawa kore o nga Maori, mo etahi atu tikanga ranei;
(5.)Nga whenua e ki ana i ia wa e te Kawana i roto i tona Kaunihera he whenua kua wehea ki waho o nga reiti;
(6.)Nga whenua kahore ano i whakawakia i whakataua hoki nga take e te Kooti Whenua Maori a kahore e nohia ana e te tangata i runga i nga tikanga e whakamaramatia ana e te tekiona tekau ma tahi o tenei Ture;

Ka ahei e te Kawana i ia wa i runga i te ota i roto i tona Kaunihera te whakakore i tetahi ota i hanga i roto i tona Kaunihera i raro i tenei tekiona hei arai i nga whenua kei reititia.

15.Ekore rawa tetahi whenua Maori e hokona, hei whakaea i nga reiti kihai i utua kaua ano hoki mo tetahi whakataunga whakawa tetahi taumahatanga ranei i rehitatia ki runga i taua whenua mo te kore kahore i utua aua reiti haunga ia nga keehi kua uiuia nga tikanga e tetahi Komihana Tiaki i raro i te Ture Arai Hoko Tahae, 1881, a e tukuna ana e ia tana tiwhikete e whakaae ana ia kia hokona taua whenua taua mo taumahatanga ranei. A kia ahei ai te tuku kia uiuia ana tikanga ko nga ropu takiwa katoa e hiahia ana kia turia aua uiui me tuku ta ratou tono mo te uiui ki te Kairehita o te Kooti Whenua Maori o te takiwa i takoto ai taua whenua kia uiuia e te Komihana Tiaki.
16.Kahore he reiti e utua a muri ake nei e te Kaitiaki o nga moni o te Koroni i te mana o te tekiona wha o te "Ture Whakakore Reiti I Nga Whenua Karauna me nga Whenua Maori, 1888," mo runga i tetahi whenua Maori i whakamana ai tetahi ropu takiwa ki te hanga ki te whakatakoto ki te kohikohi hoki i nga reiti; erangi ka mau tonu te mana o taua tekiona ano kihai i paahitia tenei Ture hei mea kia utua ai nga reiti i runga i era atu whenua Maori katoa e whakaaturia ana e taua tekiona.
17.Ko te wahi tekiona ono e whakaatu ana i nga whenua i wehea kei whakataua he reite ki runga i roti i te whakamaramatanga mai o nga whenua e tika ana kia reititia i runga i nga tikanga o te tekiona rua o te "Ture Reiti, 1882," kua whakakorea i konei.

Kua whakakorea ano hoki i konei te tekiona rima o te "Ture Reiti i nga Whenua Karauna me nga Whenua Maori, 1888."