Other formats

    TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

Proceedings of of the Kohimarama Conference, Comprising Nos. 13 to 18 of the "Maori Messenger."

Na Ngatiwhatua. No. 2

page 26

Na Ngatiwhatua. No. 2.

Orakei, Akarana,
Hurae 17, 1860.

E hoa, e te Kawana,—

Tena koe! Tenei taku whakaaro mo tenei huihui kua karangatia nei e koe kia huihui mai ki te rapu tikanga e pai ai, e tupu tahi ai nga iwi e rua e noho nei i Niu Tireni. He whakaatu atu tenei naku i taku i mohio ai. I nga ra o mua i noho kuraruraru tenei iwi te tangata Maori: te taenga mai o nga mihinare ka eke tenei iwi te Maori ki runga ki tenei waka ki te whakapono; muri iho ka tae mai te ture o Ingarani ka whakapiritia hei rauawa mo te whakapono. E rua enei, he pai anake ki toku whakaaro. Rapu ake ahau inaianei ko nga taka me nga aukaha, ara, ko te aroha me te kotahitanga o enei iwi e rua. Ko tetahi wahi kua rite, ko tetahi wahi kahore ano. Taku e mea nei kahore ano, ko te pu ko te paura, e puru ana ki nga Maori e tuwhera ana ki ngu Pakeha; otira ehara tenei i te whakawa naku i a koe, e mohio ana hoki ahau ki tau whakaaro mo taua mea.

Tetahi mea, ko nga whenua a nga Maori kahore nei ano i hokona ki te Kawana. Kua rapu ahau i tenei kupu i te tuaono o nga nama o te nupepa [a te Kawana] mo te taonga o te tangata kia tiakina paitia. Ki toku whakaaro ko etahi o nga oneone pera e taea te hoatu ki a koe kia tiakina, ko etahi ekore e taea. Heoi, me waiho ano i ta tena iwi, i ta tena iwi, i pai ai, i ta ia tangata ranei i pai ai; otiia e kite ana ahau e kore e oti nga oneone o nga Maori i tenei whakaaro. Kite mea hoki ka hokona atu ki te Kawanatanga e kore e taea e matou te hoko, kia hoki mai ano ki a matou. Ko nga wahi whenua e whakahokia mai ana e te Kawanatanga ki nga Maori e riro ana i nga rangatira anake, ko nga tutua ka haereere noa, ka kore he mahinga kai. Ki te mea ranei ma ia tangata ma ia tangata e tiaki tona whenua e kore ano e mau, ka hokona e nga rangatira. E kore ia e kaha ki te pupuri i te wehi i nga rangatira. E kore ano hoki e ahei kia hokona ki nga moni utu whenua tetahi atu whenua, kei rere mai ano te nuinga ki runga ki te wahi i hokona houtia, haunga ia nga whenua i whakaaetia page 27 kaaetia tikatia ki a koe. Kuia ahau ka mea nei ki a koe, me waiho te tangata e whakaturia nei e Waikato, hei hoa mo nga tutua, kei mate i te whakaaro apo o etahi o nga rangatira o toku iwi ano ia, o Waikato. Taku e mohio ake nei, kia ora tahi ai te rangatira me te tutua; otiia kaua e whakaaetia e koe, kaua ano hoki e pehia: mo te he rawa ake, kihai i whakaaetia; mo te tika rawa ake, kihai i whakahengia. E mea ana hoki toku whakaaro kuare, e pai ana tetahi wahi o te mahi e mahia nei e Waikato. Te take i mea ai ahau, he pai, ko nga tikanga i whakatakotoria e Potatau. Mate atu ia, ko te kupu e ora ana, "Kia mau ki te whakapono, ki te ture, ki te aroha: hei aha te aha, hei aha te aha?" Ko te ohaaki tenei i waiho iho e Potatau, "E muri, kia atawhai ki te kirima, ki te kiri mangu." E hara i te mea ko te kupu anake i whakapuakina kautia, engari kua mahia ano hoki, kua rangona e te taringa, kua kitea e te kanohi. Ko nga mea hokohoko e kawea mai ana ki nga taone hoko ai ki o ratou hoa Pakeha, pera tonu ano me te ritenga o mua atu o te whakaturanga Kingi. I nga ra hoki o Maehe pea, o Aperira ranei, i te tau 1860, i mea etahi o Waikato kia tikina mai a Akarana nei kia patua, otira i whakahengia ta ratou tikanga e Potatau, e te tokomaha hoki o nga rangatira o Waikato; no reira haere ana aua tangata ki Taranaki whawhai mai ai ki nga hoia a te Kuini, whakapekangia ana e ratou, he arahi i a Ngatiruanui kei patua e te Pakeha ki tona wahi; na ratou hoki taua korero horihori i rongo ra koe, kei Parininihi a Ihaia ratou ko nga Pakeha e whanga mai ana i a Ngatiruanui. Otira i tupato a Potatau kei noho atu taua iwi i Taranaki whawhai mai ai ki te Kuini, ka maro ki te huarahi, ka tonoa atu a Rewi hei kai arahi. Te taenga ki Parininihi ka meinga e Rewi kia waihotia nga pu i reira, kia haere kau noa atu, kihai i rongo; no reira, hoki mai ana a Rewi.

Ko te tikanga a Waikato i whakapuakina nuitia i Paetai, a i whakaotia ki te runanga nui i Ngaruawahia. he penei, ko te Kingi Maori me te tohu o taua Kingi, ara me te kara, me tu ki runga ki nga kupu i whakapuakia ra e Potatau i te hui ki Waikato, hei whakaputa i te pai ki nga wahi katoa o Niu. Tireni. Ko te pai tenei i whiriwhiria e ratou, ko nga whawhai ki etahi wahi o te motu nei, ma nga minita, ma nga rangatira Maori, page 28 Pakeha hoki, kahore nei i tata ki taua he, e tiki, e whakarite, e pehi hoki, no te mea e pawerawera ana te ngakau o taua hunga e whawhai ra, e kore e tukua te tika kia puta. Ko te taha ki a koe kihai i taea te whakarite, mau ano e whakaatu ki o hoa Maori. Heoi, kei te tatari a Waikato i naianei ki tetahi kupu i a koe kia haere ki te titiro i te oneone o Wiremu Kingi, no te mea e kore e taea te whakapono nga korero e rua. Ko nga Pakeha e mea ana no Te Teira anake te whenua, ko nga Maori e mea ana no Wiremu Kingi tetahi wahi: no reira i meatia ai me tono etahi tangata pono, Pakeha, Maori, ki te titiro. Heoiano.

Na o hou,

Na Te Retimana Te Mania,

Wiremu Hopihana Te Karore.