Title: Proceedings of of the Kohimarama Conference, Comprising Nos. 13 to 18 of the “Maori Messenger.”

Publication details: Auckland

Part of: He reo ture nō te taha Kāwana / Language of the Crown

License: Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 New Zealand Licence

Share:

Na Ngatiporou. No. 1.

Tena koe! I tonoa mai na koe e te wahine na, e te Kuini, hei tiaki i enei iwi e rua e noho nei i tenei whenua, i Niu Tireni, kei tukinotia e tetahi iwi ke—te wahine riri kino na imua ki nga iwi ke. whakamate rawa i etahi, pei rawa atu i nga mea i ora, tango iho ia ki te whenua, riro rawa i aia te mana o te whenua.

2. Ka rongo ia ko ahau ko te tangata Maori kei tenei whenua kei Niu Tireni, ko etahi o tona iwi Pakeha kua whakaurua mai hei hoa noho tahi, ka tahi ka puta ake tona ngakau aroha ki te tangata, ka tonoa mai e ia i mua i a koutou ko nga Mihinare hei kauwhau i te Rongo-pai o te Atua ki a matou. Te kupu tuatahi o te Rongo-pai, ko te ripeneta, ko te wetekanga me te murunga hara, me te maunga rongo. Ka tae mai nga mihinare, ka titiro ki a matou ka kimi haere i te taha tika o to matou whenua, ka kitea matou e ratou. Ko etahi o matou i roto i te kopu o te mate e noho ana, ko etahi e mau ana i te mekameka a te hoa riri, ko etahi e ngangau ana ki a ratou ano; ka tahi ka mau o ratou ringaringa ki nga makawe o matou rae, ka kumea ake, tu ana matou i waho o te pouritanga; ka tahi ano matou ka kite i te maramatanga me te oranga e piri tonu nei ki a matou inaianei. Ko nga mea e here ana ka wetekia, ko nga mea e ngangau ana ka waoa; ka tahi ka whakakapaia nga mahi a te tangata Maori e nga Mihinare ki nga mahi o te Rongo-pai o te Atua; pau katoa nga ritenga kino, kai-tangata, o tenei whenua o Niu Tireni, i nga mahi o te Atua. Te kupa a nga Mihinare ki a matou, he whakaatu tera mo to tatou matua, ko te Atua kei te Rangi, nana hoki tatou i hanga.

E hoa, e Kawana,—He pono ki taku whakaaro te riri a Kuini ki nga iwi ke, he pono ano hoki tana tononga mai i nga Mihinare me tana aroha ki te tangata; he pono ano ki taku whakaaro ake. I pera hoki te Atua i page 48 mua, i riri ki nga iwi ke, tukua ana ko tona iwi ake hei noho i nga kainga; muri iho ka puta tona aroha ki te tangata, ka tonoa mai e te Atua tana Tamaiti ki tenei ao ki te kimi i te tangata, ki te kauwhau i te tau pai o te Atua.

E hoa, e te Kawana,—Ko te maru tuatahi tenei o te Kuini, i whakatauwharetia mai e ia ki runga ki ahau. Ko te whakapono ki te Atua, ko te mekameka tenei nana ahau i pupuri kia noho i runga i te rangimarie, i te pai, i te atawhai, i te aroha, i te maunga rongo. Kihai ahau i kaha i tenei mekameka, kahore hoki ra i hoki atu ki muri ki nga ritenga kino, kai-tangata, o nga tupuna Maori.

E hoa, e Kawana,—Tenei ahau a Ngatiporou te tu tika nei i toku kainga, te mahi i nga mahi o te Rongo-pai o te Atua, hei mahi tenei maku i nga ra katoa e ora ai ahau, a mate noa. Ko taku whakaaro i runga i taku mahi, ko te tuku atu i aku tamariki ki Turanga, ki te kura o te Pihopa Wiremu, kia whakaakona ki nga ritenga pai o te Pakeha.

E hoa, e Kawana,—Tae rawa mai koe kua huihui e te ringaringa kaha o te Atua enei iwi e rua kia kotahi; otira, me tu ano koe i tetahi taha o enei iwi e rua, ko te Wairua Tapu o te Atua ki tetahi taha, tiaki ai, ko te hoa riri i tetahi taha. Ko Hatana te hoa riri i tau taha e tiaki nei, ko nga iwi ke; otira, kahore ano nga iwi ke i tae noa mai ki te whakamate i enei iwi e rua, ko raua ano e ngangau nei ki a raua ano i te aroaro o nga kai tiaki; rite tonu ki toku ahua o mua, kahore nei oku kai tiaki. I mua i te ritenga o te kikokiko.

E hoa, e te Kawana,—Kia tika te tiaki i tau taha, e mea ana hoki te Karaipiture, "Ko ia e tiaki ana kia tupato kei hinga ia." Ko to he, he hohoro ki te riri, he whakahauhau i te iwi mohio kia whakamatea te iwi kuare. Kihai nei i riro ma nga iwi ke e whakamate, riro tonu mau e whakamate. He aha te painga o au korero ka kitea nei hoki tou tututanga ki te tangata, ki te whenua?

E hoa, e Kawana,—Kia tika to tiaki i nga iwi e rua, me tau whakahaere tikanga ki nga tangata, me tau mahi hoko whenua kia tika tonu, kia kitea ai tou harakoretanga. Ko te mea hoki tenei e mau tonu nei te raruraru o te Pakeha, o te tangata Maori, he hoko he i te whenua; kihai nei i [unclear: ata] marama i te tangata nona te kainga te utu tika mo tona whenua, na konei ka totohe, ka whakatupu i te kino, hei whakamate i te tangata.

page 49

E hoa, e te Kawana,—Ko aku whakaaro tena no roto i ahau. Tenei ano etahi, Kia whakina atu ki a koe. Ki te papaki pokanoa koe ki ahau, me pehea ra he kupu maku ki a koe? Ko taku kupu tenei ki koe, ka nui to he ki te papaki noa i ahau. Kahore nei hoki oku hiahia ki te whawhai, pera me era atu iwi e whawhai ana ki te Pakeha. kahore oku hiahia ki te whakatu Kingi Maori, pera me tetahi iwi tinihanga. Kotahi ano taku Kingi, kei te Rangi, ko te Karaiti, ko ia hoki te Kingi o nga kingi, te Rangatira o nga tangata katoa. Kahore oku hiahia ki te hoko whenua, pera me tetahi tangata e hoko tinihanga ana i tona kainga ki te Pakeha. No te Pakeha ranei te tinihanga? Nou pea tetahi tinihanga; inahoki te nui o te raruraru ki runga ki te whenua. Mehemea no te tutua anake tenei raruraru, tera ano e pehia e nga rangatira, ka ngaro noa iho; tena ko tenei, e ai ta te whakatauki Maori, "Tu tonu mai te tai o Maihirangi" Mo te marangai hoki tenei whakatauki, ara, mo te pakanga whenua a te Kawana raua ko Te Rangitake.

E hoa, e te Kawana,—Ko etahi ena o oku whakaaro, no roto ano i ahau. Tenei ano etahi ka whakaaturia atu ki a koe. He raru-raru ano kei toku kainga, he apo no te hoko a nga Pakeha o toku kainga. Ko te utu mo te puhera witi e rima hereni, e wha, e toru; ko te utu o te puhera kaanga, e toru hereni; ko te utu mo te kete riwai kotahi hereni. Ka nui te tahae o tenei.hoko. Mau e tirotiro te ahua o tenei mahi. Ki taku whakaaro, he kai muru aua Pakeha, ko te ahua kau o te moni e whakaaria mai ana ki a matou, ko te tino moni kahore e tukua mai mo a matou kai. Ko te moni e tukua mai ana e aua Pakeha hei utu mo a matou kai, ko te hanga kakahu pirau e rukea ake nei i te taone nei, na ratou pea i hamu i ketuketu i roto i nga akahanga waewae o te hanga tini kaumatua Pakeha e noho nei i te taone, mauria ake nei e ratou hei utu mo a matou kai. Ko a matou kai e hoatu ora ana ki a ratou, ko o ratou kakahu e homai pirau ana ki a matou. E hoa, e te Kawana, e mea ana ahau mau te whakahaere tikanga mo tenei mahi, kia ata noho ai matou ko aua Pakeha.

E hoa, e te Kawana,—Ko etahi ena o aku whakaaro. Tenei ano tetahi: ko te pu, me te paura, me te hota, me nga tingara, kia whakapuaretia e koe, hei pupuhi manu ake ma matou, hei kinaki parakuihi ma matou.

E hoa, e te Kawana,—Ko etahi ena o aku whakaaro.Tenei ano tetahi. E mea ana page 50 ahau kia whakamaramatia mai e koe etahi tikanga whakawa mo nga he o toku kainga. E mohio ana hoki koe ki o te tangata Maori he. Heoiano aku whakaaro, ka mutu.

E hoa, e te Kawana,—Tena ra koe. Tenei o korero ka mauria e ahau ki a Ngatiporou, ki te iwi here taonga, horo korero. Ko tana karakia maori tenei:—

Tere te inanga nei,
Tere ki te auaunga o te wai;
Tere, te inanga nei,
Tere ki te hikuhiku o te wai:
Owiwia, oirawea!>
Homai taku taonga ki a au,—
He taonga!
Heoiano, ka mutu.