Proceedings of of the Kohimarama Conference, Comprising Nos. 13 to 18 of the "Maori Messenger."
Na Ngatiwhakaue. No. 1
Na Ngatiwhakaue. No. 1.
No Kohimarama,
Hurae 13, 1860.
E hoa, e te Kawana,—
Tena koe! Kua kite matou i au korero, e pai ana. Ko te pai tenei ki taku whakaaro, ko te mea hoki tenei e tupu ai te pai ki nga iwi erua, ki te Maori ki te Pakeha, kia uru tahi nga Maori ki te runanga Pakeha; ahakoa kaore i mohio ki te reo Pakeha, ma nga Pakeha mohio ki te reo Maori e korero mai ki tona hoa Maori.
2. | E tika ana kia korerotia mai e koe nga tikanga pai a to tatou Kuini, e aroha tonu mai nei ki nga iwi Maori o Niu Tireni, me te atawhai, me te pai o nga manakitanga mai a te Kuini ki tona iwi Maori, me te tukunga mai i nga Kawana tae mai ana ki a koe, e whakatika mai nei i nga tikanga pai ki a matou. E hoa, e hari ana matou mo tenei maramatanga e tu nei ki tenei motu ki Niu Tireni, ara, ko te marama tenei, ko te Kawana e tu nei, e whakapuaki nei i nga ture a to tatou Kuini, e tohutohu nei i te huarahi ki ou hoa Maori. |
3. | Waihoki ko tenei kupu e korerotia mai nei e koe, ki te whakatauwharetanga mai o te maru kingi o to taua Kuini, ki runga ki tenei motu ki Niu Tireni, e tika ana. Tona tika ki taku whakaaro, kaore matou i mohio e haere mai ana tetahi iwi ke atu ki te tango i to tatou motu i Niu Tireni; e ki ana matou ko koutou anake te iwi Pakeha e haere mai ana ki tenei motu ki Niu Tireni. Na, ko tenei, e hoa, e te Kawana, e rapu noa ana ahau i tetahi he o au kupu, kaore ahau i kite i te he; engari ko taku i kite ai i roto i au korero ko te tika anake; no reira ahau i whakaaro ai kia tukua atu oku oneone ki a koe hei mana, hei tiaki a nga ra e takoto ake nei; ina hoki atu au ki oku hapu, kia whakaritea tetahi komiti nui ma matou mo nga rohe o matou oneone kia takoto tika, hei reira ka hoatu ai ma to tatou Kuini e tiaki. E tino whakaae ana ahau ki tenei kia tupu ai te pai ki nga tamariki, otira, ki nga Maori katoa; me nga taonga o te rawakore kia nakina, me nga mea o te tutua, kia tiakina, kia tupu pai ai ou hoa Maori i Niu Tireni. |
4. | Waihoki ko te whakamaharatanga ki te Komiti o Waitangi, tino tukua atu ana nga tikanga me nga mana ki a te Kuini; waihoki me taku whakaaro e pena tonu ana, e tino hoatu ana i nga tikanga o tenei motu o Niu Tireni, ki to tatou Kuini atawhai E mea ana hoki ahau i roto i. toku ngakau, kia penatia te Maori me te Pakeha, kia kotahi page 14 to raua matua, ko te Kuini, kia meinga ai he tamariki ua te wahine kotahi. |
5. | E hoa, e te Kawana, whakarongo mai! Kei ki mai koe e korero tuara atu ana ahau ki a koe, kahore, e anga nui tonu atu ana ano toku aroaro ki a koe, me taku whakinga atu ano i aku whakaaro ki a koe., Kei mea koe, tenei te kaiponuhia atu nei nga whakaaro; kahore, e tino marama ana te hoatutanga o enei kupu ki a koe, me tau homaitanga, e homai marama ana i nga kupu a te Kuini ki ona iwi Maori. |
6. | Ehoa, e whakaaeana ahau ki nga tangata tutu kia whiua, mo nga tangata tautohetohe kia whakaritea paitia. Tenei ano tetahi kupu aku ki a koe. Ki te mate te Maori i te Pakeha he patu pokanoa, e kore au e patu, engari ka tukua marietia atu ano e au, ma te ture e whakamate. Otira. ki te ture te tikanga, mana e titiro te he me te tika. Waihoki, ki te pokanoa te Maori ki te patu pokanoa iho i te Pakeha, ka tukua atu ano e au ki te ringa o te ture; ahakoa rangatira me tuku atu ano hei utu mo tona he, e kore hoki au e pai kia kumea mai te ma'e o te tangata kotahi ki runga i te tangata hara kore. Heoti ano tenei |
7. | Ka timata hoki; ko tetahi o enei i te 7 o nga rarangi, ekore pea e tino rite i au te whakarite. Heotiano taku e whakarite atu, i maharahara ano matou, e! tena pea tenei whawhai e haere katoa ki te ao. Katahi ano ka tupu ake he whakaaro i roto i au, engari ano me haere tatou ki te Pakeha hei matua mo tatou, e atawhaitia ano tatou. e te Kawana; no reira ka mutu te maharahara i roto i o matou ngakau i roto i nga ra o Maehe 11, 1860. |
8. | E hoa, e te Kawana o Niu Tireni, whakarongo mai! Kei ki mai koe tenei matou te titiro atu nei ki tenei mahi pokanoa a Waikato, kahore! Inana, e tika ana ano, mehemea i timata mai ano i mua tenei whakatu Kingi ki Niu Tireni, ka tika; tena ko tenei, he mea whakatu noa ake i roto i nga ture marama a to tatou Kuini; no reira, e kore rawa matou e pai ki taua Kingi, hore rawa, hore rawa; ahakoa kukume atu ratou i a matou kia haere atu ki ta ratou mahi, kahore. Tena iana, whakarongo mai ki tenei kupu whakarite: mehemea he mekameka tera taura, be ropi ranei, ka tika; tena, he taura harakeke, he mea whitikitiki, kei te puritanga atu a te tangata, te kumenga mai, Kua motu; ta te mea e hara hoki i te mea whiri, na reira i motu ai. He ritenga tenei page 15 mo tenei mahi pokanoa i hanga nei ki Niu Tireui; tena ko te mekameka e kore rawa e motu, me te ropi hoki, e rite tonu aua ona tikanga. He peita mo te mekameka, hei panipani kia ora ai; ko te hinu mo te ropi; hei ritenga tenei mo nga mahi atawhai a to tatou Kuini i homai nei ki tana Kawana hei whakupuaki ki ona hoa Maori o Niu Tireni. |
9. | Na, e hoa e te Kawana. Tenei ano taku kupu patai atu ki a koe. Me pehea ra te tikanga e mutu ai tenei mahi whakatu Kingi a Waikato? Ki taku whakaaro, ka mutu noa iho tera Kingi mehemea ka pai koe ki taku, ka ki atu nei. Me tiuo whakamarama atu ano e au ki a koe. Ekore ranei koe e pai kia hanga he taiepa? ara, ko te taiepa tenei, kia hanga he ture mo Waikato katoa, katoa; ko te ture tenei, kia puritia te paraikete, te hate, te tarautete, te koti, te huka, te tupeka, otira nga mea katoa, me pupuri, kaua rawa e tukua ki nga iwi Maori o Waikato; ko te mea tenei e mutu ai te Kingi, ki taku whakaaro. Waihoki ko nga Pakeha o Rangiaohia me whakahoki mai ki Akarana, me pena ano me te whakahokinga mai i nga Pakeha o Kawhia. Na, ko te mea tenei e mutu ai te Kingi Maori ki taku whakaaro. Heotiano tenei, ka mutu. |
Na, ko tenei, e hoa e te Kawana, ekore e taea e au te korero atu te tini o au pai, me te kupu a to tatou Kuini i korerotia nei e koe ki te aroaro o ou hoa Maori. Ka mutu i konei aku korero atu ki a koe.
Na tou hoa,
Na Eruera Wiremu Kahawai.