Other formats

    TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

Proceedings of of the Kohimarama Conference, Comprising Nos. 13 to 18 of the "Maori Messenger."

Te Hui Ki Kohimarama

page break

Te Hui Ki Kohimarama.

Tera nga kai korero o te Nupepa nei te matenui ki te whakarongo korero mo te runanga o nga Rangatira Maori e noho nei i Kohimarama. Heoi, ka pana atu e matou nga korero noa o tenei takiwa, ka whakapuare nui i te Nupepa ki nga korero o tenei runanga, kia poto katoa ki roto taea noatia te ra o tenei perehitanga.

Hei timatanga tenei mo a matou korero, ko te tatau i nga rangatira; me whakaapiti hoki tona hapu, tona kainga, to tena rangatira to tena rangatira.

Ma konei ka kitea ai kua uru nui nga tino hapu katoa o Nui Tirani ki tenei runanga. Kotahi rau te kau ma rua nga rangatira i noho ki te runanga i te ra timatanga, na no muri nei kua tae mai ano etahi page 2 Tera atu ano etahi i tonoa kia haere mai, na te mate rewarewa i pupuru atu, na te hemonga hoki o tetahi rangatira pai, ingoa nui hoki, o roto o Waikato, ara, ko Potatou Te Wherowhero. Aua atu, kahore i aha i te ngaromanga o ena, kua tu katoa nga hapu. Ko Taranaki anake te wahi kahore i whai mangai i roto i tenei hui; ko nga raruraru o taua kainga te haere mai ratou.

Na, kia korerotia e matou, kia kitea te aro nui o nga rangatira ki tenei tikanga hou, to ratou whakaaro nui hoki ki tenei e mahia nei; i to ratou taenga mai ki Akarana e mate katoa ana te nuinga o ratou i tenei mate e mau nei, i te rewarewa. Otira ka hari tenei, inahoki kua ora rawa etahi o ratou, ko etahi e oraora ake ana, na te tiaki pai hoki o to ratou takuta. Mei noho atu nga kaumatua nei i a ratou kainga, i nga wahi takuta kore, penei pea, kua huihuia atu etahi ki o. ratou tupuna.

Ka kimi pea te whakaaro inaianei, Hei aha ra i mine mai ai enei rangatira? Koia ranei, kei ta etahi e mea ana, hei takahi i te Kingi Maori? E hara. Engari pea, kei ta etahi e tohe nei, hei pehi ia i a Wiremu Kingi Te Rangitake i Taranaki? E hara. Engari kia tae ano ki tona wahi ka rapu ano te runanga ki enei korero; tena ko ta te Kawana i whakaaro ai, i huihui mai ai ia i nga Rangatira Maori o Nui Tirani ki a ia ki Kohimarama, he whakaaro nui. Koia ano, kei tana e mea ana, "kua karangatia koutou e ahau kia huihui mai ki toku aroaro i tenei takiwa kia korerotia e tatou etahi tikanga e tupu pai ai e kake ai nga iwi erua e noho nei ki tenei whenua ki Nui Tirani."

He tikanga atawhai ki te Maori nga tikanga i nohoia ai tenei whenua page 3 e te Pakeha; no te orokotimatanga mai ano taea noatia tenei, ko aua tikanga i mau tonu, ko a te atawhai, ko a te whakapono. He tiaki pai tonu to te Kawanatanga, ano he matua aroha e tiaki ana i ana tamariki. He nui nga moni e tukua ana e ia, i nga tau katoa, hei hanga whare kura mo nga tamariki Maori, hei mahi hoki i aua kura; kua whakaturia he Hohipera mo a ratou turoro; kua taia he pukapuka, he nupepa, hei korero, hei ako ma ratou: kua karangatia nga kai whakawa ki tena wahi ki tena wahi, o nga whenua maori, hei pehi i te kino, a kua whakamaoritia nga ture, kua tuwhaina noatia ki nga wahi katoa; ara, kahore i hapa tetahi mea e tupu haere ai te pai me te ora o te Maori. Ko tenei, kua tupu haere tana matau ki nga tikanga, na kua karangatia ratou ki tenei runanga hei timatanga ma ratou i roto i te mahi whakahaere ture mo tenei whenua. A, e manakohia ana tenei mahi hou e ratou e nga Rangatira Maori. Kua kite hoki ratou, engari ano tenei ara hei whiwhinga ma ratou ki te ingoa nui, ekore hoki e rite i nga whakaaro porangi o te whakatu kingi Maori. A ko ta matou tenei i tino pai ai, ara, kia waiho tenei mahi runanga hei mahi tuturu, kia noho ano ia tau ia tau, i konei ranei i tetahi atu wahi ranei o to tatou motu.

Kua kitea inaianei nga hua pai o tenei mahi. Ki ta matou, na te pai, na te marama o nga korero, ahakoa mo te whakaae, mo te whakahe ranei, i roto i te Whare Runanga, i nga ra o te wiki ka pahemo nei, na konei i waimarie ai, i tatu ai te ngakau o te Maori o te Pakeha inaianei. I nga ra kua pahure nei e ohooho ana nga whakaaro o enei iwi e rua, e wehi mai ana, e wehi atu ana.

page 4

Whakaahua ke ana te Maori te Pakeka. Ka mea nga Pakeha e tahuri ana te Maori ki te tutu, ka mea nga Maori e whakangakau ana te Pakeha ki te whakangaro i a ratou. Ko tenei, kua tatu inaianei te ngakau o tetahi o tetahi; a ki ta matou, nakonei ia, na te pai, na te tika o nga whakaaro i whakapuakina mai e nga tangata o te runanga i enei ra ka pahure nei. Kahore ratou i huna i a ratou kupu whakahe mo nga mahi a te Kawana, kahore hoki ratou i kaiponu i a ratou mamae, i a ratou mate; korero nui ana i tana whakaaro i tana whakaaro—ko ta te Maori hoki—whakamiharo ana nga kai whakarongo ki te marama, ki te ahuapono hoki o nga korero. Ko a ratou tomonga ki te maru o te Kuini, ko a ratou kupu whakahoa ki te Pakeha, kahore i ahua teka, kahore i aha.

Hei tera Karere te roanga o nga korero.