Proceedings of of the Kohimarama Conference, Comprising Nos. 13 to 18 of the "Maori Messenger."
Te Hui Ki Kohimarama
Te Hui Ki Kohimarama.
Tera nga kai korero o te Nupepa nei te matenui ki te whakarongo korero mo te runanga o nga Rangatira Maori e noho nei i Kohimarama. Heoi, ka pana atu e matou nga korero noa o tenei takiwa, ka whakapuare nui i te Nupepa ki nga korero o tenei runanga, kia poto katoa ki roto taea noatia te ra o tenei perehitanga.
Hei timatanga tenei mo a matou korero, ko te tatau i nga rangatira; me whakaapiti hoki tona hapu, tona kainga, to tena rangatira to tena rangatira.
Ma konei ka kitea ai kua uru nui nga tino hapu katoa o Nui Tirani ki tenei runanga. Kotahi rau te kau ma rua nga rangatira i noho ki te runanga i te ra timatanga, na no muri nei kua tae mai ano etahi page 2 Tera atu ano etahi i tonoa kia haere mai, na te mate rewarewa i pupuru atu, na te hemonga hoki o tetahi rangatira pai, ingoa nui hoki, o roto o Waikato, ara, ko Potatou Te Wherowhero. Aua atu, kahore i aha i te ngaromanga o ena, kua tu katoa nga hapu. Ko Taranaki anake te wahi kahore i whai mangai i roto i tenei hui; ko nga raruraru o taua kainga te haere mai ratou.
Na, kia korerotia e matou, kia kitea te aro nui o nga rangatira ki tenei tikanga hou, to ratou whakaaro nui hoki ki tenei e mahia nei; i to ratou taenga mai ki Akarana e mate katoa ana te nuinga o ratou i tenei mate e mau nei, i te rewarewa. Otira ka hari tenei, inahoki kua ora rawa etahi o ratou, ko etahi e oraora ake ana, na te tiaki pai hoki o to ratou takuta. Mei noho atu nga kaumatua nei i a ratou kainga, i nga wahi takuta kore, penei pea, kua huihuia atu etahi ki o. ratou tupuna.
Ka kimi pea te whakaaro inaianei, Hei aha ra i mine mai ai enei rangatira? Koia ranei, kei ta etahi e mea ana, hei takahi i te Kingi Maori? E hara. Engari pea, kei ta etahi e tohe nei, hei pehi ia i a Wiremu Kingi Te Rangitake i Taranaki? E hara. Engari kia tae ano ki tona wahi ka rapu ano te runanga ki enei korero; tena ko ta te Kawana i whakaaro ai, i huihui mai ai ia i nga Rangatira Maori o Nui Tirani ki a ia ki Kohimarama, he whakaaro nui. Koia ano, kei tana e mea ana, "kua karangatia koutou e ahau kia huihui mai ki toku aroaro i tenei takiwa kia korerotia e tatou etahi tikanga e tupu pai ai e kake ai nga iwi erua e noho nei ki tenei whenua ki Nui Tirani."
He tikanga atawhai ki te Maori nga tikanga i nohoia ai tenei whenua page 3 e te Pakeha; no te orokotimatanga mai ano taea noatia tenei, ko aua tikanga i mau tonu, ko a te atawhai, ko a te whakapono. He tiaki pai tonu to te Kawanatanga, ano he matua aroha e tiaki ana i ana tamariki. He nui nga moni e tukua ana e ia, i nga tau katoa, hei hanga whare kura mo nga tamariki Maori, hei mahi hoki i aua kura; kua whakaturia he Hohipera mo a ratou turoro; kua taia he pukapuka, he nupepa, hei korero, hei ako ma ratou: kua karangatia nga kai whakawa ki tena wahi ki tena wahi, o nga whenua maori, hei pehi i te kino, a kua whakamaoritia nga ture, kua tuwhaina noatia ki nga wahi katoa; ara, kahore i hapa tetahi mea e tupu haere ai te pai me te ora o te Maori. Ko tenei, kua tupu haere tana matau ki nga tikanga, na kua karangatia ratou ki tenei runanga hei timatanga ma ratou i roto i te mahi whakahaere ture mo tenei whenua. A, e manakohia ana tenei mahi hou e ratou e nga Rangatira Maori. Kua kite hoki ratou, engari ano tenei ara hei whiwhinga ma ratou ki te ingoa nui, ekore hoki e rite i nga whakaaro porangi o te whakatu kingi Maori. A ko ta matou tenei i tino pai ai, ara, kia waiho tenei mahi runanga hei mahi tuturu, kia noho ano ia tau ia tau, i konei ranei i tetahi atu wahi ranei o to tatou motu.
Kua kitea inaianei nga hua pai o tenei mahi. Ki ta matou, na te pai, na te marama o nga korero, ahakoa mo te whakaae, mo te whakahe ranei, i roto i te Whare Runanga, i nga ra o te wiki ka pahemo nei, na konei i waimarie ai, i tatu ai te ngakau o te Maori o te Pakeha inaianei. I nga ra kua pahure nei e ohooho ana nga whakaaro o enei iwi e rua, e wehi mai ana, e wehi atu ana.
page 4Whakaahua ke ana te Maori te Pakeka. Ka mea nga Pakeha e tahuri ana te Maori ki te tutu, ka mea nga Maori e whakangakau ana te Pakeha ki te whakangaro i a ratou. Ko tenei, kua tatu inaianei te ngakau o tetahi o tetahi; a ki ta matou, nakonei ia, na te pai, na te tika o nga whakaaro i whakapuakina mai e nga tangata o te runanga i enei ra ka pahure nei. Kahore ratou i huna i a ratou kupu whakahe mo nga mahi a te Kawana, kahore hoki ratou i kaiponu i a ratou mamae, i a ratou mate; korero nui ana i tana whakaaro i tana whakaaro—ko ta te Maori hoki—whakamiharo ana nga kai whakarongo ki te marama, ki te ahuapono hoki o nga korero. Ko a ratou tomonga ki te maru o te Kuini, ko a ratou kupu whakahoa ki te Pakeha, kahore i ahua teka, kahore i aha.
Hei tera Karere te roanga o nga korero.