page 58

Taete, Akuhata 2, 1860.

Tu ake ko Te Makarini ka mea:—

I whai kupu au i tera rangi mo runga i te Huri-whakauru, ara, mo te tekau ma rua; na, me hoki taku korero inaianei ki runga ki tena. Kua penei hoki te kupu o nga Maori i nga wa kua pahure nei, e mea ana i motuhake ki a matou anake ki te Pakeha te tikanga mo nga whakawa, ahakoa tu ana te Maori ki te he. Mo nga kohuru taku e korero nei. Ka patu te Pakeha i te Maori ka waiho ia kia whakawakia e te runanga o nga Pukeha anake. Na konei hoki i puta ai te kupu a te Maori, "Tukua mai ki au tetahi wahi o te tikanga, ta te mea e tu ana to matou tangata ki taua whakawa."

I maharatia ano tenei tikanga i mua, i te mea e noho ana a Kawana Pitiroi ki tenei whenua. Kua takoto ano te ture mo taua mea i aua ra. Te mea nana i tino arai te whakaritea ai, ko ngapuhaehae, ko nga mauahara o nga iwi Maori. Ko te wahi he tenei, ko te kaha o tona tikanga Maori; na konei i whakaaroa ai mehemea ka uru nga tangata o te hapu nona te tangata i he, ahakoa kitea rawatia tona he, ka tohe ratou kia whakaorangia to ratou whanaunga; tena, mehemea he hapu ke nona taua tangata e whakawakia ana, ka waiho e ratou hei putanga mo to ratou mauahara, na ka tukua kia mate, ahakoa tika ahakoa he.

Heoi ra, ka kite koutou ko te mea tenei. ko nga puhaehae kino o nga iwi, nana i arai, te whiwhi wawe koutou ki tetahi tikanga penei me tenei e korerotia nei.

Kua rapu nga whakaaro o etahi o o matou tohunga, na kua mea ratou kia tukua ki a koutou te tikanga o te Huri-whakauru; na ka tu he kohuru no te Pakeha raua ko te Maori, me waiho ano ma te runanga o te Pakeha o te Maori e rapu tona tika ranei tona he ranei. Ki te he, ma te Tino Kaiwhakawa e whakarite te whiu mona. Ko tenei, ma koutou, ma nga rangatira e ata hurihuri marire tenei tikanga. Ka hoki koutou ki o koutou kainga kia mau tonu to koutou whakaaro ki runga ki tenei; na me ata whiriwhiri i tetahi kupu hei whakapuaki ma koutou. I karangatia tenei runanga hei whiriwhiri i nga tikanga e tupu haere ai koutou: ko tenei, ma koutou ano e ki mai e pehea ana ranei to koutou whakaaro mo tenei mea; kua ata pakari ranei te mohiota nga o te Maori e tika ai tana whakauru ki te Huri-pakeha, me waiho tonu ranei kia tae ano ki te wa e matau ai koutou ki te tango i tenei mea nui. Ma koutou e whiriwhiri i roto i enei whakaaro erua: me whakaae tonu page 59 nu ranei inaianei ki te tikanga o te Huriwhakauru, me waiho ranei mo amua atu whakaaro ai. Kahore he kupu ke atu maku inaaianei mo runga i tenei korero. Kati he kupu maku, ko tenei, kei a koutou anake te tikanga inaianei. Ka oti te koutou te ata hurihuri marire ka whakaputa ai i a koutou whakaaro; na, maku e tuku ki a Te Kawana kia kite ia.

He korero ke tenei hei tohutohunga maku ki a koutou. Kua puta mai ki au te kupu o te Kawana kia whakamaramatia atu e au ki a koutou te Ture o Ingarani mo nga taonga tuku iho ki nga tamariki. Inaianei, kahore a te Maori ture mo nga taonga o te tangata mate; na konei hoki i nui ai te kuraruraru me te tautohetohe i roto i a koutou. Ko tetahi tangata e mea ana mona anake nga taonga, ka tohe ano tetahi, kahore, mona. Ka tika ano pea te panga o tetahi o tetahi; na, pakeke tonu raua tetahi ki tetahi. Koia i tupu ai nga kuraruraru. Na, e mea ana te whakaaro o te Kawana kia tirotirohia e koutou nga tikanga o tenei ture Pakeha me kore ranei e tika te hapai e koutou. Ko taku kupu ano o tera ra, e ngaro haere ana nga kaumatua; heoi nga mea e toe nei, ko Paikea, ko Te Urohau, me etahi atu. E ngaro haere ana nga tohunga o nga ritenga Maori. Ma nga tamariki e whakakapi o [unclear: raou] tunga. Konga rohe, ko nga paenga, kahoree mohiotia e o koutou tamariki; ma konei hoki ka tupu ake ai te tini o nga raruraru, ki te kahore e rapua e kontou tetahi tikanga marama e atea ai Tena, kimihia e koutou tetahi ture hou, e takoto pai ai nga whenua me nga taonga; na mo te mate rawa ake o nga whanaunga kahore he kuraruraru mo muri.

Kei mea koutou e pakeke ana tenei tikanga; kahore he mea takoto noa. I te mea e ora aoa te tangata, ka whakaaro ia ki ona taonga, mo wai ranei mo wai ranei a tona matenga. Me tuhituhi rawa e ia ki te pukapuka i tana e pai ai. mo mea tenei mea mo mea tena mea, na me whakapa i tona ringa ki taua pukapuka, ki te aroaro o nga kai titiro e rua, kia tapu ai. Ma konei ka ti[unclear: o] matauria ai te hiahia o te tangata mate nona nga taonga, na, ka tumau ano te wehenga ki ana i whakarite ai. Kei te tangata ano te whakaaro mo ana taonga ake, a, mana e waiho ki tana ano e pai ai. Mehemea he whenua to te tangata, ka rapu marire ia ki nga paenga, ka tuhituhi tonu iho ki taua pukapuka poroaki, kia atea ai tona tikanga a muri i tona matenga. Ki ta te Pakeha tikanga ka mate tetahi tangata, kahore ana pukapuka poroaki, ka riro ana mea katoa i tana page 60 na tama matamua; ki te mate te tama matamua ka waiho iho ki tana tama, a ki te kahore ana hua ka riro i tona teina; ki te mea kahore he teina ka wehewehea ki nga tuahine; a i te mea kahore kau he tamariki a te tangata i mate ra, ka riro katoa ana hanga i tona papa. Mehemea kua mate tona papa, ka riro ki tona tuakana; ki nga hua ranei o te tuakana; ki te mea kahore he tuakana, kahore hoki he teina ka riro i nga tuahine.

Te mea i takoto ai tenei ture i te Pakeha, kia kaua he tautohetohe mo nga rawa o te tangata a tona matenga. Ko taku tenei i whakaaro ai kia whakamaramatia ki a koutou te ture o te Pakeha mo runga i tenei mea. Tukua, kia taia tenei ture ki te Karere Maori, me ata hurihuri marire e koutou, me whakatuturu i te whakaaro.

Na te Kawana ano te tikanga kia whakamaramatia tenei mea ki a koutou; ta te mea e kore e pai kia kuare tonu koutou ki nga ritenga o te Pakeha.

Heoiano aku korero inaianei.

Tahana Turoa, (Wanganui,) Whanganui: Kia rongo mai koe, e Ma, kahore aku kupu; kua pau nga kupu i enei wiki e rua, kua korero nei koutou. Na koutou i mahi, kahore he kupu ki tua. Ko taua kupu na ano ka tomo atu au. Ko a koutou kupu katoa hoki ena. Nau ano hoki i hanga te whare, tomo tonu atu atu, mahana tonu; mehemea i tae mai ahau i te timatanga kua mahi ano ahau. E nga iwi matau, na koutou i rapu nga tikanga: kite ana ahau piri tonu atu. Koia hoki taku kupu i mea ai; ka pa ko te ra tenei i timata ai, ka korero ahau, nei koa ko tenei, ko te hikunga tenei o te korero. Heoti ano taku kupu. He kupa kotahi tenei mo te tekau ma rua. E mea ana ahau, mahia e koutou te tekaumarua; mahia e raro, me whakaaro e ahau. E nga mea mohio, mahia tenei e koutou, kahore au e tomo hohoro ki te tekau ma rua. E whaiwhai tonu ana ahau, kahore ano i puta nga tikanga. Kua oti te whakarite nga korero ki te taha tangata ki te taha Atua. E rua tekau aku tau e whai ana, ko tenei e te Kawana, e hinga ana ahau ki runga ki a koe. Tena te kupu a taku matua. Tokorima matou, ka mea ia, ka waiho te tuatahi hei rangatira hei whakaaro; me he mea ka tika ko te tuarua, ka whakaritea ko ia hei tangata; ko te tuatoru hei whaki korero tae koa ki te tuarima. Kei to muri rawa pea, ka tahi ka kitea te tino mohio, ka waiho ko ia hei kawe ke. E te whanau, tenei taku ki, he mohio tangata tena: ka rewenatia e te Atua, ka tahi ka tika.

page 61

Kaniwhaniwha, (Ngatihouru,) Waikato: Titiro mai ki taku potae, kahore i kawea te pare o taku potae ki muri. Heoi ano taku kupu.

"Ka mahue Ihipa,
Te kainga o te he;
He kainga hou te rapua nei,
Hei okiokinga.
Hariruia!"

"Ma wai au e whakaora i te tinana o tenei mate?" He ahuareka noa nga ahuareka o te ao, ko te kupu o te Atua ekore e memeha. Na te Atua te atawhai ki a tatou i tae mai ai tatou ki konei ki tenei whare: na te kupu o te Atua tatou i noho pai ai, i noho pai ai nga wahine me nga tamariki i te ao. Kahore he ahunga o te pare o taku potae kei tua o taku matenga. Heoi ano taku.

Wiremu Te Wheoro, (Ngatinaho,) Wai kato: Ka korero ahau i te taha Maori i te taha Pakeha, i te he i te tika. I te tuatahi ka tae mai te Pakeha ki tenei motu. homai ana ko te whakapono: mate nui ana nga kaumatua ki te Pakeha me tana mea i kawe mai ai. Na te Kuini te Pakeha, na te Kuini ano hoki te whakapono i tuku mai ki konei, kihai i ngaruru nga Maori. Tae mai ana te Kawana me nga ture, matenui ana nga tangata Maori kua mate atu ra. Ara, ka korero ahau i te he o te Pakeha. Te he o te Pakeha, kihai i timataria i mua te tino tohutohu, te mea mai he mea tera, he mea tenei. Te tukunga mai o nga ture, ko tetahi wahi i tukua mai, ko tetahi wahi i puritia atu. Ara, kia rongo koutou i te he o te Maori: ko te tuku.i te whenua ki te Pakeha ka rere atu ano ki te pupuri: ko tana he tena. E hara i te mea he korero hou ta tatou korero ki te Kawana. Kahore ano i motu te aroha ki tena wahine ki a te Kuini. Ka mate oku kaumatua, a Potatau raua ko Te Kereihi, whakaturia ana ko te kupu nei, "kia mau ki te whakapono, kia aroha ki te Pakeha, ko nga ture o te Kuini me pupuri i muri i a maua." Ko nga ture mo Waikato, koia na ko nga ture o te Kuini. Ko te ingoa hou e tu noa ana, kaua e whakaaro ki tena. Ko taku he, maku e mahi. Na, ko taku kupu whakaoti tenei; Kahore he ture ke atu, kahore he hoa aroha ke atu, ko nga Pakeha na ano.

page 62

Te Waaka Te Ruki, (Ngatimahanga,) Whaingaroa: Maku e whakarite te kupu a te tamaiti e mea nei mana e mahi tana he. Kaua ra te kupu a te tangata ke e eke ki runga ki Waikato: waiho mana ano e mahi tana he. Ahakoa rere ki runga ki a Te Rangitake, maku ano e mahi. Ae, maku ano e mahi te kupu a te tamaiti nei. Ka he te kupu a te tamaiti nei, maku ano e kawe mai kia rongo koutou. Keihea te kopua toto o te Pakeha ki Waikato? Ka mutu taku.

Hetaraka Nero, (Ngatihourua,) Waikato: Taku i kite ai i te he o te taha Maori, he mea tuku mai te maru o te Kuini ki nga whenua e tukua ana ki a koutou. Whakaakona ana e koutou e te Pakeha he ritenga pai ki nga tangata Maori i roto i aua ra. No roto i te mohiotanga o te Maori i akona e koutou, ka neke haere mai; no roto i tenei takiwa ka tahi ka matara rawa mai te Maori i te Pakeha, ka kite au i te takiwa he mo te Maori i roto i tenei wahi. Mehemea i u tonu ki nga Karaipiture i roto i tenei takiwa, kihai rawa i he. Kitea ana e taku whakaaro he tino he tenei e mahi nei te Maori ki a koe ki te Pakeha. Kotahi te mea i puritia e te Maori ko te kura, e mau tonu nei. Kati taku korero ki te taha Maori. Ka korero ahau i te wahi i puritia ai e koutou te pai. Me i takoto tenei runanga i a koutou i nga ra o mua kua pai ano: otira i puritia e koutou. Me i peneitia o matou whenua, penei kua takoto te pai ki a matou. Ko taku maharatanga i runga i tenei takiwa, ko au te hiwi o Waikato. Na nga Karaipiture au i wehe mai i roto i te mahi a Waikato e mahi mai nei: na tau korero i takoto ki roto ki taku ngakau; na taku korero ki a koe, koia au ka piri ki a koe, ki te Pakeha. Heoi ano taku.

Hetaraka Te Tahiwi, (Ngatipou,) Waikato: Ka korero au i te takiwa ki te Maori, i te takiwa ki te Pakeha. I te taenga mai o te Pakeha, rokohanga mai au e kuware ana e mahi ana i nga mahi kuware a nga tupuna. Ka tae mai te whakapono, ka rongo au i te Rongo-pai, ka whakaaetia i kona taku whakaaro ki te Atua, ara, ta nga kaumatua; ka riria aku mahi Maori e te Rongo-pai. Muri iho ka tae mai te Kawanatanga, ka whaka takoto korero ki au ki Waikato, ka whakapiritia e nga kaumatua ta ratou korero ko page 63 Kawana, kia kotahi; ko te Kawana hei pehi i nga he o Te Pakeha, ko Potatau hei pehi i nga he oku, o Waikato. Ka piri i konei te whakahoa o Potatau raua ko te Kawana. Ka whakarite i a raua tikanga kia rite tonu. Ka perehitia e te whakapono. Tumau tonu tena kupu ki te Kawana tuatahi, tae mai ana ki te tuarua, ki te tuatoru, tae ana ki te tuawha. Ka tahi ka karanga a Potatau kia mahia nga ture. Ko te ture tuatahi ko te taha ki te Rongo-pai, ko nga whare-karakia kia hanga ki roto o Waikato; ko te ture tuarua, ko nga kura kia whakaturia ki roto o Waikato. Ko etahi hoki enei o nga ture i karangatia e ia, ko te whakapono, ko te aroha, ko te pai. Na te Kawanatanga enei ture i kawe mai, ara, na te Rongo-pai.

Te Keene, (Ngatiwhatua,) Orakei: Ko te. he o te tekau ma rua ki taku titiro, ko te kupu a te Kawana e mea ana he reo ke he reo ke; ko te mea tena hei arai. Ka mea a Paora me tuku etahi o nga rangatira Maori ki te runanga Pakeha, he tini hoki uga tangata hei whakamaori mai.

Kuruhou. (Ngatiraukawa,) Manawatu: Ko te korero a Ngatiapa ko ta korua rohe ko Kawana Paraone—takoto i te taha o Marupapako, rere tonu, a Manawatu. E he ana te korero a Ngatiapa; i whenei te kupu a Ngatiapa, rere tonu atu i Koputara, rere tonu te Pukehinau, Moutoa. Kua utua taua whenua ki nga moni a te Kawana. I te huihuinga ki te Awahou ka mea Ngatiapa ko tenei taha, ka mea Ngatiraukawa ko tera taha o Rangitikei. Nga tangata nana i whakatakoto te rohe, ko Te Tahana, ko Te Makarini, ko Nepia, ko au. E Ma, ko to mea i ki mai na ko te Ahi-paipa, kua tukua atu ki te tangata nona te whenua; rere tonu mai i Rotopiko, ka haere i tera taha o Oroua, a te Umupuwha, ka tahi ka whakapikia a runga te maunga, ka rere tonu—a te Ahuoturanga. Naku ano tena, naku i whakaae ki a Te Makarini. Ko te wahi a nga tangata e ki nei he pana i au; ki te pana i au, kahore au e haere. Na toku ringa i hoatu ki a koe; kahore aku he.

Tamihana Te Rauparaha, (Ngatitoa,) Otaki: Ko nga take mo to tatou korero ko te tekau ma rua. E mea ana Te Makarini kia uru tetahi toko-ono o tatou ki tenei mahi. Ma koutou ano e mea me uru ano tetahi o page 64 tatou ki tenei mea. He mea whakarangatira tenei, he mea e marama ana. Koia au i mea ai me whakaae tatou ki tenei mea. Tenei hoki taku kupu mo nga taonga o te tangata mate. Kei au te whakaaro mo aku mea kia waiho ki taku wahine, ki aku tamariki, ki aku whanaunga ranei. E mea ana au me whakaae tatou ki tenei ture mo nga mea e waiho ana ki nga tamariki. Me whakarite ano nga whenua i te mea e ora ana nga kaumatua, hei whakaatuatu i nga paenga kia atu tuturu ai, kia mohio ai ana tamariki i muri i a ia, kei raruraru te waihotanga iho a nga kaumatua.

He whakahoki tenei mo te korero o Waikato. E mea ana koe e Wiremu Te Wheoro, e he ana te Pakeha, e he ana te Maori; kahore koe e whakaatu mai ana i te tikanga i whakahe ai koe. I mea koe kua rite katoa nga ture. Kahore koe i whakarongo ki te kupu a Potatau i mea ra, Kaua e haere ki Taranaki. He pera tonu ta te Maori tikanga, e kore e rongo ki te kupu a nga rangatira: ahakoa whakatu koe i tetahi rangatira hei whakatika i au kino, e kore koe e rongo. Engari me waiho ano te Pakeha hei koata i te huarahi kia tika ai, ko nga Maori hei para i nga toetoe i nga rakau kia marama ai te ara. Tena, ma te Maori anake e mahi ka he ki taku whakaaro.

He hoa ano a Potatau ki te Kawana; ki te mea ka whakaturia tetahi atu, he kai kohuru tena mo matou mo te Pakeha. He tika ano kia akona te Maori ki te kura, i a koe e korero mai na e Hetaraka, kia mohio ai nga tamariki me nga kotiro ki nga tikanga a te Pakeha. Ina hoki tenei minita Maori, a Pirimona, e noho nei i taku taha, he mea ako ano ki taua tikanga. Kahore nga Pakeha i manawapa ki a ratou tenei mahi te minita, tukua mai ana ki te Maori; akuanei ka Pihopa ano tetahi o tatou. He mea pai te kura; he mea pai ano kia uru nga tamariki ki nga tikanga pai. I mutu ai te kai-tangata i roto i a tatou, na te ture o te whakapono. He mea tika ano ki te kohuru te tangata Maori te Pakeha ranei, kia tukua ki runga ki te ture o Ingaraui, kia taronatia mo tana hara; kia tamanatia mo nga hara ririki.

Tenei tetahi kupu. Kei te whakahe mai etahi o aku whanaunga i Waikato ki au moku e pehi nei i to ratou mana. Koia ratou i whakahua n ai ai i te waiata nei—

"Kua riro herehere na to matua," &c.

Ka mau taua koroheke, ka noho i runga i te tima, ka mea ia, "E noho ona ahau me he rangatira i runga i tenei manuwao." Ko page 65 tenei heoi ano te utu maku ko te pai anake kia puta mai ki runga ki nga tangata kia ora ai. Engari ko koutou me noho koutou ki runga ki nga tikanga a te Pakeha. He tika taku he, kaore au e pai kia mate nga tangata mo toku he. Na reira i tika ai taku mea kia noho au i tenei manuwao, kei uru au ki te kino." Kua ngaro taua kaumatua; ko te pai anake tenei.

E koe, e Te Awaitaia, ko koe to matou kai-whakaako ki nga tikanga o te Atua i mua i to taenga ake ki Kapiti. Puta ana to kupu mo te maunga rongo ki a tatou ki te tangata Maori. Kihai i whakaparahakotia mai to kupu e Te Rauparaha ma, whakapono tonu mai. Koia au i whakaaro ai, ko te mahi ano tenei ko te whakakotahitanga i runga i tenei runanga; hei whakamarama i a tatou i te tangata Maori ki te ara o to tatou iwi rangatira o te Pakeha.

Haere ake a Te Wherowhero ki Kapiti me te aroha mai ano o Te Rauparaha ki a ia. Koia au i whakaaro ai ko te uri o Te Wherowhero me haere mai ano ki runga ki tenei mahi i whakaritea nei e te Kawana hei whakarangatira i te Maori. Tenei taku waiata hei whakahoki i te waiata o aku whanaunga o Waikato. [Ka whakahua ia i tana waiata.]

Rihari Ngakuku, (Ngatimahuta,) Waikato: Ko taku kupu tenei: e tika ana te kupu a te tamaiti nei a Wiremu Te Wheoro. Me korero te iwi ke i tona he, maku ano e korero oku he, oku tika. Ko koe, e Tamihana, e whakahe ana. E kore e huna e au taku kupu. Ko taku whakaaro mo nga he o namata, kua tae mai te Rongo-pai kua houhia te ronge mo ena. Taku ta te iwi ware i mea ai me mahi pai nga tikanga. E noho ana au i te maru o te Kuini. Kaua te Kawana e whakawakia e tatou. Ki au, kei te Rangitake tana whakaaro, kei te Kawana tana whakaaro; ma raua e mahi ta raua mahi: mana e kite tana he, tana tika ranei.

Tamihana Te Rauparaha, (Ngatitoa,) Otaki): Tenei taku kupu hei whakahoki mo tau, e Rihari. Ko taku tenei i whakahe atu ai ki taua tikanga o Waikato e korerotia nei, ko te wehe i a tatou kia matara ke; no te mea kua rangona te kupu na runga tenei tikanga, na to matou kainga, ara na tera pito o to tatou motu. No konei au ka whakahe atu nei. Tenei hoki te tamaiti a Turoa te noho atu nei, ara te teina o Te Rangi page 66 hopuatu Turoa. Koia au i mea ai kua tae mai nga tangata o runga ki konei; no reira au i whakaaro ai kahore ratou i pai ki taua tikanga e mahia mai nei i roto o Waikato.

Tohi Te Ururangi, (Ngatiwhakaue,) Maketu: He korero taku mo te tikanga tekau ma rua i korerotia e Te Makarini. Ka whakaae au ki ta Tamihana, he pononga hoki ahau no te Kuini; ko te runanga o te Kuini koia nei ko tenei e noho nei tatou. He whakaaro taku kia tahuri tatou ki te mahi i te kupu o te Kuini. No reira au i mea ai ko tehea te tekau ma rua; heoi nei pea ko nga Kai-whakawa Maori. No Rotorua, ko ahau te Kai-whakawa, ko to Tarawera ko Parakaia.

Parakaia Tararoa, (Tuhourangi,) Tarawera: Kia rongo mai koutou ki taku kupu. He mohoao tenei, kei uta kei te tuawhenua tenei e noho ana. Heoi ano taku e whakaaro ai ko te kura. ko te tekau ma rua. E pehea ana to koutou whakaaro ki te tekau ma rua? Ko au e whakaae ana.

Manihera Ruia, (Parawhau,) Whangarei: E whakaae ana ahau ki te tekau ma rua. Ka tika au, ka tomo ahau ki roto ki taua tekau ma rua; ka he, ka kuware, me noho au ki waho. Otira ki taku whakaaro me tomo ano au ki te tekau ma rua; kia kite pu toku tinana i taua mahi. Ka ae ahau ki te te tekau ma rua; ara, kia ono nga tangata Maori, kia ono nga Pakeha.

Paora Tuhaere, (Ngatiwhatua,) Orakei; Ko taku ko taua korero i korerotia e Tamihana; ko te tekau ma rua tetahi, ko tetahi ko te korero mo te runanga hei whakatakoto tikanga whenua. E rua enei mea e whakaaro nei au. Ka whakaae au, kei waiho au hei tangata whakahe ki tenei runanga. Ko tetahi korero kahore ano i whakaritea nuitia, kia kitea e Te Kawana, kia mohiotia ai te otinga. E whakahe ana au ki tenei. E mea ana ahau kia pumau tetahi kupu mo tatou ki te Kawana. Ka whakatika tenei tangata, tena te ngau ke na tana kupu ko ia anake, te waiho kia rongona te tikanga o ta tetahi. Ko tenei i korerotia nei inanahi, ko te tekau ma rua e tika ana, he mea tika tena. E mea ana au kia whakauruuru te Maori ki te Pakeha. Me whiriwhiri te tekau ma rua i roto i nga iwi katoa o Niu Tireni. Kei hea ranei tetahi iwi nui, kei reira tetahi tangata mo te tekau ma rua. Ta te mea he iwi puhaehae te Maori; koia au i whakaaro ai hei nga iwi nunui. He iwi iti ahau, kei roto ahau i o huwha e noho ana. E rangi, e Ma, me rapu ki nga iwi e noho ana i tahaki atu i te Taone, me rapu ki reira. Ta te mea e mohio page 67 ana ahau, ka mea te tangata, nohea tena tekau ma rua? Ki taku whakaaro me kowhiti i roto i nga iwi rangatira. Tenei hoki tetahi: me whiriwhiri e tatou he tangata tika hei Kai-whakawa mo nga whenua, i te mea e noho ana te runanga nei i konei.

Wiremu Nero Te Awaitaia, (Ngatimahanga,) Whaingaroa: E hara tenei i te korero iti. E whakaaro ana ahau ka patua he Maori, he Pakeha ranei, ki tetahi pito o to tatou motu, e kino mai ana, ma reira e tuku mai te korero kia rongo nga runanga katoa. E hara taua ture i te mea iti, he nui rawa: ko tenei me whakaae tatou ki tenei ture. Ka tika te kupu a Paora Tuhaere i ki mai na mo taua Ture mo te tekau ma rua; kua mohio Te Makarini ki te titiro ki tena. Kaua tatou e puhoi ki tena kupu, engari hapainga tena ture hei ritenga ki ia iwi ia iwi. Ekore au e mataku ki tena ture. E whakaae ana au. Me whakaae tatou. Ae, whakaae katoa.

Honatana, (Ngapuhi,) Peowhairangi: Ko taku kupu mo te tokoono Pakeha mo te tokoono Maori. E mea ana ahau kia toru ki Peowhairangi, kia toru ki runga. Ka whakakahoretia tena e koutou, kati kia rua ki Peowhairangi kia wha ki runga. Ka kore koutou e whakaae ki tenei, heoi ano. Kia mahara hoki koutou na matou i timata te tuku i te tangata kia mate hei utu mo tona hara, Hara ana Maketu, whakaaetia ana e matou, ka mate ia. Ko oku upoko ano ko Te Waka Nene tetahi. Hei konei taku mutu ai.

Ko te mutuuga tenei o te korero: karangatia ana mo apopo ano ka korero ai.