Me nga Iwi Maori ki te Pa Tuwatawata o Tuhourangi i te Whakarewarewa i te 28 o nga ra o Tihema, 1905.

No tenei ra ara no te 28 o nga ra o Tihema i te 9 o nga haora, ka noho te Hui ki roto i a Tama-te-kapua, a i te mea ka noho te Tiamana ki runga i tona turu whai mana, ka whakahaerea nga take. Kotahi o aua take, mo te hiki atu i te Hui ki te Marae o Tuhourangi, a oti ana te kupu kia noho ano te Hui kia Tama i te 7 o nga haora i te ahiahi

I te 10 o nga haora ka u mai nga waka a Takitimu, a Horouta, me Te Arawa. I utaina nga waka nei e o ratou iwi, haere ana nga rauawa o aua waka i roto i te wai. E tu ana nga kai hautu i waenganui o ia waka o ia waka. E hoa ma, he mea whakamiharo ki ta te ngakau i kite ai. Ka tae tenei ki te uanga ki uta, ka kite mai te tangata whenua, ka pa te Pohiri, "Haere mai ra e te Manuhiri Tuarangi, na te reo Pohiri o Taane koe i karanga. Haere mai! Haere mai!

Ka tatu te remu o te Ope ki raro, ka maranga mai ano te tangata whenua, ara ko Tamati te Rangi, aumihi ana ki te Ope Tuarangi. "Haere mai! Haere Mai! Haere mai e te Kotahitanga o te Aute, haere mai ki a Tuhourangi. Haere mai ki te tomo i a Te Arawa e tu nei a Taane. Tenei haere mai ki te whakanui i tenei Marae! Aue, e Koro e, tenei nga Rangatira o te Motu ka eke ki to Marae! page 13Kaore i penei i tou ra; no te wa rawa i to Tamaiti i a Te Rangipuawhe ka eke nei ki tou Marae. Tenei te tau nei. Kia Ora koutou."

Pera ano hoki te aumihi a era atu Rangatira i tu ai ki runga. Ka tu no te Ope ko Te Tatana, ka mihi ki te tangata whenua, "Karanga mai! Karanga mai! Tenei te haere nei ki te whakamana i nga Pohiri! Tenei karanga mai, mihi mai hoki. E tika ana te kupu e mihi mai nei ki te taonga nei, ki te Kotahitanga o Te Aute! Tenei te haria mai nei kia koutou hei awhina, hei whakakotahi i a tatou ki te ropu kotahi, kia ahei ai te rapu i te ora me te pai mo tatou." I muri i tenei ko Apirana, ka mihi ki a Te Arawa e pae ana hoki i te Marae, ka mea, "Koinei to matou Kaumatua, ko te koroua e mihi atu nei ki a koutou! Tenei karanga mai ra kia matou, ki te Ropu taitamariki o era waahi o to tatou Motu! Tenei te haere nei ki te whakamana i nga pohiri kia tae mai ki tenei Marae o tatou, ara ki te tomo i a 'Te Arawa,' ina koa e tu nei a Taane i runga i enei karanga whakatau mai ki a matou! Ko nga take hei whakahaere ma tatou, me waiho mo muri i te hakari o te Whakatuwheratanga o te ingoa o to tatou waka o 'Te Arawa'. Kia Ora!"

I muri o tenei ko te pere Karakia. Ko te kaiwhakahaere i tera taho ko Rev. Peneti. I timatatia te Karakia ki te Himene 130, a i tuaruatia ano ki te Himene 139. Ko te inoi na Rev. Timutimu. I whakamutua ki te Kauhau a Rev. Peneti.

Nga kupu whakarite a Peneti, mo te ra kia waiho hei ra whakamaharatanga i te ekenga o te Ropu tai-tamariki o te Kotahitanga o Te Aute ki Rotorua, hei whakamaharatanga ki nga whakatipuranga eheke iho nei. "Tenei tetahi reta na Mita Hamiora, he mihi mai ki a tatou, he mea mai hoki kia kaha te hapai i nga tikanga papai e tupu ai te iwi ki runga i nga tikanga nunui."

I whakamutua te Karakia ki te Himene. I te mutunga o te Himene, ka puta te kupu a Peneti ma Te Tatana e whakapuare te Whare. I muri o tena ka haere atu a Peneti me te oko wai, ka tauhitia te tatau ki te wai ka iri-iritia te ingoa o te Whare ko "Te Arawa," i runga ano i ta te iwi i whakaoti ai. Te mutunga mai o te iriiri ka haere page 14atu a Te Tatana, ka pakuru i te tatau o te Whare, ka puare katahi ka puta tana kupu, "Kia tau te Mannaaki nui a te Ariki ki runga i tenei Whare." Ko te tomokanga tenei o te Whare e te Ropu o te Kotahitanga, me nga hapu o te Arawa i hui ki te Marae, me te iwi Pakeha hoki. I runga i tenei ahua, puta mai ana te aroha me te mahara ki te hunga Kau-matua kua wehe atu nei ki te po. Ano te maru iho o te tinana ko nga whakaaro, ko nga whakariterite a nga Kau-matua i te ra e toitu ana a ratou kupu me o ratou tinana.

I te mea ka rapopoto te iwi ki roto i te Whare, ka whaikupu a Peneti, ara ka whakarite i te ahuatanga o te Whare, ki nga mahi a te iwi e whakaaro nei ki te whakatuputupu i nga tikanga e maharatia nei ma reira ka whiwhi ai te iwi ki te ora. Koia enei ko ana whakaritenga: "Nga heke i te taha katau o te Whare nei, koina nga Kau-matua a ko o te taha maui ko nga Tamariki. Kua hono nei ratou ki runga i te tauhu e titiro ake nei tatou, he nui te kaha ki te pupuri i a ratou kia kotahi. Waihoki i roto i tenei ra, kua tutaki te Kotahitanga o te Aute ki nga Kau-matua. I ki ra hoki a Rawiri, "Kua tutaki te Mahi Tohu raua ko te Pono, kua kihi kia raua te Tika me te Rongo Mau." No reira, e te Iwi ko te tumanako atu o te ngakau kia awhinatia te tikanga, me kore e rite te whakatauki nei, "Whiria te kaha, Tuamakatia, e motu, Honoa."

Ko te mutunga tenei o te whakapuaretanga o te Whare. Ka tu te Hakari. Ko nga tangata i uru ki te Whare e 407. He nui te mihi mo te nui o te kai, o ia ahua, a i whai whakamaharatanga ano hoki te tahua ki nga kai a nga Tipuna. He tawa tenei, he hinai tera, nga pou a o koutou Tipuna kua wehe atu nei ki te po.