page 23

Etahi Ture Marae.

I te ahiahi ka tu ano te hui, ko te take korero tuatahi ko te whiriwhiri i etahi ture hei hoatutanga ki nga Kaunihera Marae. He maha nga ture i oti, heoi taku e whakaatu ake ko etahi, ma te hekeretari tonu o te Kotahitanga o Te Aute e whakatakoto enei ture ki te aroaro o nga Kaunihera Marae, hei titiro ma ratou. Kei te ahua o te iwi o nga kainga te ritenga mo enei ture, ko te ture e tika ana mo tetahi kainga e kore pea e tika mo tetahi atu kainga. Ko enei ture e whakahaeretia ana i raro i te Tekiona 16 o "Te Ture Kaunihera Maori."

He komiti ano i [unclear: ata] kowhiria hei whakatakoto i tetahi kaupapa tikanga hei taurira ma nga Kaunihera Marae ina pootitia. No Whanganui te tokomahatanga o nga mema, no Marauru etahi, a no te Kotahitanga hoki. I whakamarama a Apirana ko etahi o enei ture he pakeke—otira e kore e whaia kia mana tonu i nga Kaunihera Marae. Ma ia Kaunihera ano e titiro nga mea e uaua ana ka kape—ka whakangawari ranei i nga mea a maharatia ana e ratou he pakeke. Heoi ta te hui he whakaatu i tetahi kaupapa hei tirohanga mai ma te iwi Maori he penei nga mea e hiahiatia ana i tenei wa, a muri ake nei ranei kia whakahaerea i raro i tenei ture.

1.	Me hanga he papa rakau mo nga whare, kia 6 inihi te rewanga ake i te oneone, haaunga nga whare tunu kai me nga whare ririki o waho o te whare nui. Ma te Kaunihera e whakahau kia hangaia, a e ahei ratou ki te whiu i te tangata whakakeke.
2.	Ki te kore he putanga pawa o te whare, kaua e tahuna he ahi. heoi ano me ahi agarehu anake. I whakahe etahi ki tenei ture, i mea he ahi kino te ahi ngarehu, he paihana. I mea a Reweti Kohere he ture pakeke rawa tenei, he kohuru tonu i nga kaumatua. Ehara i te mea page 24he take kino rawa te pawa, e kaika ai ki te whakakore i te ahi. I whakaaetia tenei ture.
3.	Me pokapoka nga whare hei putanga mo te [unclear: hau£kino]ki waho, hei tomonga mai mo te hau pai. E mea ana te Maori he tohu aitua te poka i te whare otira kua kaha te ekenga o nga tikanga pakeha ki runga i nga whare maori, kahore kau he tapunga inaianei.
4.	Kaua e neke atu i te wha ra e takoto ana te tupapaku ka nehu ai; kia kotahi he urupa mo te kainga. I mea a Apirana Ngata, "Te aroha o te Maori he horihori kau—nehua te pirau; ki te mate te tangata he pirau anake."
5.	ma te kai-tirotiro e whakahau te tangata kia horoi kia whakapai i tona whare, ki te turi taua tangata me whiu, kaua e neke ake i te £1. Ki te riro ma te kaunihera e mahi te mahi a tetahi tangata me tono taua tangata ki te utu.
6.	Kaua te waipiro e tapoko ki roto o te rohe o te pa, kaua ano hoki e kitea te waipiro i nga huihuinga tangata.

He maha nga ture i oti, ko etahi ruarua nei enei. Anei ano etahi ture ririki. Kaua he paru, he kainga a kino, e waiho i roto i te pa; kia tupato kei kino te wai inu; kaua he mea mate e nehua ki roto o te kainga, kaua he taiapa poaka me era mea kaore e pai. I tohe a Reweti Kohere ko te ture mo te ahi e whakakore. Kia ngawari nga ture i te tuatahi, he tikanga hou, kia roa ra ka whakakaha ai. I whakaaro ia ko te mea tuatahi tonu he taiapa i te pa katoa ki te taiapa waea, hei rohe mo te kainga, hei aria atu i nga kararehe ki waho.

Ko te kaupapa tuturu i meatia ma te Komiti Tumuaki o te Kotahitanga e whakaoti. Kaati kua oti tera, tenei kei te kupu apiti (c) e mau ana. Kua tukutukua te kape ki nga Kaunihera Marae katoa o te motu, ki te Kawana-page 25tanga hoki. Kua tango te Kaunihera o te Arawa, o Takitimu, o Horouta i te nuinga o aua ture, tenei me titiro ake i roto i nga Kahiti.

I whakaarohia tenei hei po e korerotia ai nga mahi a te Hahi Maori: engari i runga i te tohe a Whanganui ka whakahaerea ko nga ture Marae: a tae noa ki te 9 o nga haora. He take nunui nga take i oti, inahoki kua waiho ma etahi o nga Kaunihera Marae o te motu nei.