Prefatory Notes
[Note added by Bob O'Brien as transcriber:]
Alexander Turnbull Library MS Papers 4151*36. [Also in Ms Copy Micro 0773 reel 04] Transcribed by Bob O'Brien in October 1995.
Lament of Akanoa Vaine
E puka Amu teia i tata ia nei. E tuatua puapinga kore ra.
E pa Amu na Akanoa vaine.
1 Aue te akatai au mate te akinga ki te are pure raa, te iinga atu iaku mata ki tena ngai, ngaro ua i te angai tu maira ki tai. Ka maara nei au kiaia, i aere ana, i taa ana i roto i te pure raa, i arato ana i runga i te Maunga Amuri i te pena me aere e.
2 Taku apinga rekareka e tomo ki te are pure raa, te autu ra taku manako ka tae mai nei ki teia tuatau mata i te manava kino maata. Kare e ravea a mate i te iko mai i taku tamaiti. Kua riro koe ki tana e.
3 Oki mai nei toku tu i to ku au anga i mua ana, te kore nga aku tamariki i anau mai ka tae mai nei ki teia tuatau. Rave mai nei au i te tu manako ra o Iopu, i roto ra i tana puka, i aere toa ka ua mai au, mei roto maira i te kopu i taku metua vaine. Ka oki taaka ua aturai ma te kore e tamariki i vaio ra i te ao e.
4 Itu ana i tena apinga e tamariki te kore ua nei i teia tuatau, ko au takataka ua nei tua. E noo nei, mari nga mea utaro tamariki nei aau, ei mataora noku ei akanana aroa anga naku ki reira ia koe e.
5 Kare e puka te tuatua a te mana katoatoa, e one pueu ua te tangata nei no te enua i anga ia ai. Ka riro roarai ki reira ra me mate e. Kare e tangata i rua rangi, mari ko Elia ma Enoka ko tei kore roa akera te one e piri maira kia raua e.
6 Kare e tupa kara rau tena apinga e akarongo, me kino te ngakau ka aite mu te vai keu i te puke anga e te ngangaere ka peke te teita. Ka peke taku kekeretu i tei reira taime e.
7 Aue maine taku mea akotai i mate akenei, ati ra rai taku mataora anga ko ia taku tiare puera angaanga taku marumaru aitu ko taku apinga i mate ra e.
8 E tu me tae mai te tangi te maara kia koe, taku manako ei te vaitata mai te rua eau, e roa ai te oro nga aku ki vaikeri e mamao e.
9 E aere te aere, e aki mai e maara koe eaa nui e au e, tei roto koe ra i te are i te tui Pona no au ma o tamariki oti ra kua mataora e.
10 Te tae nga ki te aiai e mu munga ia no te tangata no rote i te au ngutuare katoatoa, tatari au i taku i tena tae nga mai, eaa nai e au e tei raro koe ra ia Tumu ma te tuaine to tane me kore i rari tei uta i tapa enua ia Venu, tei te angaanga tui kakau kaa ma to tao ke te e.
11 Akotai rai ora i rauka vave ua i te ra. Akotai no te tangata keikeia. Kare i manata i te kimi nga i raro nei, me kua rauka ia koe tei reira tu manako ka tai taonga e maine. Kare e moana e ae ai te meitaki vaerua ko tomo ei pani i runga i te upoko te ora e.
12 Tureturi ei maniania te rai puka o teia ao, te apare anga mai. Me koai ia tangata i tari maina i te au puka pikikaa a Satane mei te po ei akareka vaa nona ki te ngai tangata kia rika ia maime vaine e metane. Kare mari koe i kite e te ture. Auraka koe e ta pepe pikikaa ua ia tetai ki. Ka ora tika koe i ta au ara. Ka paku atu ki tai ai a taeki. Ka ora tika koe i te tai ara, ka ma te atu ki tai ai ai a Satane e.
13 Aere tiratira tu to aerenga, auraka e akama tiketi tetai, ei taaonga, koia toau manako. I te tai vaitai marie anga, te tuku nga atu ki te Ona o te apinga. Ka noo koe ka topapa i taau i te omai anga koia te ora, te pare karona te Kakauteatea. Te rara Palama te noo anga mou mataora roa, ka noo mou atu ei ka noo te noo e ma taito mataiti mataiti atu kare e apenga e.
14 E aere nga meitaki tikai toau e tama tika rai e Sabati te ra i toe atu ei koe ki reira, e ra manea, e ra kokakua o koe ki Salema. I tei reira ngai kua takai tika koe i te aere ara aura kua noo ki te ngai i aka manea ia ta te pu i reo iku takere i mua ana ka aere au ko akamanea i tetai ngai no katou, e kia oti, ka oki akaau mai ka tiki e tama ka aere e.
15 Kare no runga mai te oro te rauka anga no raro nei no te ngai noo kopapa ai, kimia i raro nei te ora tatara ara i raro nei, pure a ki te Atua pati a ki aia nana ta tatou ara tini manomano e apai e maranga ia ia e apenga te tutaki te omai anga e.
16 I rave ia Taratoa a mate i te aru apaka, kare e uru tangata mai, romiromi ki runga ia koe, to mo kia koe i tu reira mamae, e ropinga ia ki to kopapa ua, tera tika te ao akea anga te ora vaitamou te noo anga mutu kore e apenga e.
17 Kua ape ei nga rave nga e pini te taa i te kimi i tai ora kopapa kare e Tupakararau, tuku ua atu na ki te reira o tei mana, rari atu na ki aia. Aere ra tera mai e te Aruru a Elizebeta kapiki mai koe i te tae nga atu, moria mai te rima rave ia ki to pae aroa kuti moriri mai koe kiaia e.
18 Nga manava aau i teia tuatau kare maira koe i tangi iaku i taku aue aere e. I ki mai te tua ki raro nei, anga ki to aro rere potu atu na koe, akaruke mainei i te aranga e puru te rima i te rave ara e.
19 Ko tae ki te atinga e ape ei kia apai na ia e utara, e pereta koe i te rave mai i to kakau, e tae nga ia no te maara ki nga metua oou, ma to tungane, na te kite ua ia ngati Tautu tietie ua i te kata e.
20 Eei aa tonu nga tupu aau ki tua ao e te (e te) arau, toko rima ai o tamariki, e nga tu are katoa ia i te Marikonga toko rua eia e noo nei. Tokotoru i oki vave ua ki te ngai i oti takere i te anga e.
21 E tu Neneva noku teia kope nei te vaa, e ana ai e au e, ka noo tika tatou ki tua ao. Naku e kimi tai apeape iakoe te kakau muramura, te kakau teatea ma te purepure, mate rengarenga, na te anau e tui tae pena no au e.
22 Ngaringi aki ra e maine e noo nga poto to tatou, ka ngaropoina vave i taku ngakau nei. Kare e riro taku manako ra kia koe, omai ra e roa te ara taime i piri mai ei kiaku. Kua oro tika i te ara e.
23 E aa anapena oki e ka noo mau tika tatou ki teia ao ei mataora noku, ei tauturu no te metua vaine? Me rave i te au angaanga kopapa nei te tui kakau ma te pare, me tupu e vaine maata. Ka riro ua ei vavai pa katati koe ra ki tai tapere e.
24 E aka pu a oki taua i te na, te kite ake ra oki nga mata i te tamariki i te rai anga mai, ko taua tika nei, te rave, teia mai nei te kiriti ka tari ki te vairanga tai, ka riro ei pa rakau tanu mia ki te pasileia ka pu akato pueraera mai te au ariki i taureka i te ao e.
25 Ei aa mai te mate tangata akeno koe ka taku pekupe ua kiea me tae ki te ngai e ui ia mae ei te pepa, teiea iorai ia rapunga ka apiapi ua maira ki ea, ko te mate ua te apenga i rari, naringa mei teia ao ka tuaru ia e te ariki ka oro ki te taeake e.
26 Te ori nei to te enua, te uta nei te vaa tangata, te kave nei o tamariki ki tai enua mamao e, &
A Quarrel Ending in Suicide
E tuatua no te e kai? a tetai kiato ta ngata, keia a ngati Io. Kua karo ratau e kua tupu te riri ki te maata anga. Kua aere kuru ratau, kua kake ra tau ki runga i tetai pu rakau. Koia nga tama Tokotoru, e rakau teitei ei reira e kapiki mai ei tetai, "E pa e ka rere au." Kua karanga te metua i reira, "E rere ra. Kua rere te tama ki raro kua mate ia." Kua kapiki rai tetai tama, "Ka rere au e pa." Kua karanga te Metua, "E rere ra kua rere ia e kua mate atura ia ka Tokorua e ka mate." Kua kapiki te Tokotoru, "Ka rere au e pa." Kua ka ranga te metua i reira, "E rere e nga tama." Kua rere atura ia e kua mate te tu o te tangata i te manava kino, te mataku kore i te mate.
" Aue aue te Etene e aronga matapo, E aranga tuikau tikai ko Satane te pu. Kua nanave tikai a Satane i to ratau matapo.
To ratau vaerua kua tae ki te po. E tuatua teia no tetai peu tarekareka i Rarotonga nei, no roto i te are kari ei. Te ra te tarotaro, no te pekere pei &1
[Note added by Bob O'Brien as transcriber:] Ikitia ki matapou ariki
Ki tai, ki rua, ki toru, ki a, ki rima, ki ono, ki itu, ki varu, ki iva, ki re Ikitia ki Matapou ariki. Vaiakura, Akaoa, Arerenga, Inave, Tokarau, Pokoinu, te Reinga, Nikao, Kaikaveka, Atupa, Avatiu, Ruatonga te anga koutu roa, Arekaa, Vaimati, Kiikii, Raropua, Titama, Kourupuku, kia Matavera, Vaenga, Pouara, Turangi, Tuete ki Avana, Nukupure, ki Taakoka, Areiti, Aremango, Maii, Rautai, Tikiaki, Akapuao, Tepuna, Maetaranga, ki Arakua, Totokoitu, Taipara, Arepuka, ki te Tuiau, Atikare ki te Manini, Na mua te kare, te Apukiriti ko uru matai, uru ake, ki roto i tena are ko pua, ko ara, piri mai o tonga, kave ara ki takaiti ka rere e &
[Note added by Bob O'Brien as transcriber:] Kupekere, ki te urutu ki na kakara ariki
Kupekere, kupekere, ki te urutu ki na te Kakara ariki, te matangi rerea pango a uri pango a tea, ka uri te tama kia Ina, tukinikini ako nei, tukinikini apopo, tu tara are te ariki pare rau uru no Rarotonga te uri a i Manuae. Kia rere mai te kura i te Matangi, ngaru nui ngaru taanga, ngaru poki ia iti ka rere e.
Disloyalty- Cause of Death
E tuatua teia no te mate o Tautu, ko tei taia ia e Runa. Tera te ara i mate ei a Tautu ko te Ika, tera te ingoa i te ika ko Akairi raukava. Kua uri te ati Puna kare i rauka. Kua uri te ati Iro, kare rai i rauka. I reira i tipu ia ai taua Ika ra, ko te mimiti e te Ika, ko tei apai na ia ia. Kua akaruke te akaruke te katoa i te Ika, ko te ara tena ka mate ei a Tautu, te tama a Iro na Tautu, i kave i mimuti e te iku, ko te ara tera i riri ei te ariki koia a Puna. No reira i taia a Tautu kia mate ra a Tautu. Kua tuatua ua mai te mimiti o Tautu i runga i te atarau. No reira te tapatapa nei, ka tataia ai.
Te mau anga ara a Tautu.
Tera taua tuatua ra.
Iti aora! iti aora! kotokoto te rupe i Tonganui, e taua tupu mei roto are. E tao itia ra! e tao itia ora. E tao e, ki tau pea te rangi ika akaaka, e ariki taki mei Rotuma, ka taki Tautu mei Rotuma, ka akamaeva ki runga atu tai. Ka tau ki te ui rau utu, ka tau kia angarangi roa, ka tutuki ki taito o te aroaro ra i taku rima i te tao anga i te oe, manui i te tere a te Tetupua. E tao e, ko te ara e, aa te ara ka tinaia ai a Tautu nei.
Ko te ara ka tina ia ai koe e taku ariki ae aki. Tera ra te ara i tinai ai koe e taku ariki, ko te ara i raro ia Tetumu Iaitanga nuku, Iaitanga rangi, ia rangi piri Io, ia rangi piri ake, ia rangi akamaea e te tupua, ka pau koe i te ao marama. E rua ra ariki o Atea E po e ao, e ra, i marama, e etu, e kave i nga, Avaiki ra, e matua apaapa, ko vavao ra te pou enua! Ko vavao ra te pou enua. E pi iona iu, e akataka iona iu, ko Tarikura o Tane kia ui mai ei te rangaranga o Enuakura e ariki ka tua ai, tuatua ai. Ko Enuakura! Ko Enuakura ra tena e taku ariki i tukia ki te paoa, e manaki ki uru are. E tao Iangareu, Iangareu ra ia ai, Iangareu ra i taua ariki, ia Punatekaiara, ka iki ra ki ea, ka iki ra ki runga o vai mata koukou. Ko te vai i tuia e nga Ruaine e tupu i Maara, e Roimata tangotango. Ki mai tena taunga ko Punatekaiara, E ato io i te tao rangi te are. ki raro e pini ei.
Ki mai ei tena taunga Tamaiti
Ko ua te vaka roa.
E ato ake i te kau toki te are ki runga pu e pini ei.
Ii! Aa! I aere mai motu ake au mei Vavau e tao, ka ako na ia ara e tao.
E tao e, ka ako na e tao e, ka ako na.
E tao e, ko te ara e aa, te ara ka mate ei a Tautu nei.
Ko te ara i tinai ai koe e taku ariki ae aki!
Tera ra te ara ko te totoanga vaka a To metua a Iro i toto ki Vavau.
Ka to Iro ka to i te vaka, mai mua, ko mai mua, ko mai muri ko mai muri, ko tei erepiritia ko te ere i piritea, ko tei ere i taea ko tia ere i taea, ko tei ere i kumea ko tei ere kumea, ko tei ere toia, ko tei ere toia,
Ratatatia, Ratatatia, ko Rata vare, Rata vare, ko Rata i tuatua kina ia ai, te vao rakau a Tangaroa iu mata, e utu ki te kura ma tona patu tere e too e. Ko te ara ea, te ara ka mate ei a Tautu nei, ko te ara ko tinai ai koe e taku ariki, ei aki.
Tena ra te ara ka tinai ai koe e taku ariki, ko te noo anga vaine a to metua a Iro i noo ki Vavau, ka noo Iro, ka noo i te vaine ia Roimata tangotango.
Anau tona ariki, ko te Iumatatapu, Arakia ki te kie, turama ia ki te tutui, ko aku tuakana ra tena e tao te mae mai na i to kopu, ka oko na ia ara, e tao, e ka ako na!
E tao e ka ako na. E tao e, te riunga mataku tava, kia anake au ki te po. kia ui mai ei te tini o te Atua e te mano o te Atua, eai te tava ka rere ei a Tautu nei!
Tena ra te ara ra te tava ka rere ei koe e taku ariki, ko Ringi toto,
No nga tamariki ia Koitararoa ia tava e tao. Kare eke te ariki Marokura, popongi ka tatauata ko te tini o te aitu ka rere i te tava nei. E tao e, te reunga mataku tava, anake au ki te po. Kia ui mai te tini te Atua e te mano o te Atua eaa te tava ka rere ei Tautu nei, tena ra te tava ka rere ei koe e toku ariki, ko Paava, a no te aka nonoa ia tava e tao. Kare eke te ariki Marokura, popongi ka tata uata, ko te teni o te aitu ka rere i te tava nei, e tao e, ko te reunga ma taku raurau kia anake au ki te po. Kia ui mai ei te tini o te Atua e te mano o te Atua. Eaa te raurau manga ka tinai ai a Tautu nei, te na ra te raurau manga i tinai ai koe e taku ariki ko Tiraatu? ki te rangi. No Tutavake ia raurau manga e tao. Kare eke te ariki Marokura, popongi ka tatauata, te tini o te aitu, ka akauta ki te raurau. E tao, e tao, E tao u e tao pakati, ka tutataki e nga teina, ia maua te umu ma te vaie e to maua tuakana, ia koe te are korero. E Rie e maiama, ka tututaki e nga teina, ia maua te kai ma te rau tao e ta maua tuakana, ia koe te are korero. Te are korero a Eteke mu Avaiki mai akerai, e kare ua akerai. Te kuku kai Rotuma rikiriki mei Kuporu tau mai, ko te kore akerai ia, e kare ue akerai.
Te poro o te Mangarea, a, noea atu, a, e noea mai e iu iu noa io ei kia ora ai paa. I aere mai te tama a Iro a Tautu ki te raurau oatea. I pee mai i karanga mai kua pou te ika, ki Motupae.
I karanga mai e kua pae te Ika ki Motupae, ko te ika a te ariki ko te riro aea i te au tai. Ana mai nei au, e omai i te iu mua, e te iu muri, ki te io tua, e te io aro, tinai vare noa ai i te tama a Iro ia Tautu, ki te raurau o oatea e akapee ua iorai, &
Tera Tetai Keu Tarekareka No Te Kari Ei
Tera taua peui? Ta rekareka ra, e ai.
Tera te ai, Ko kavekaveka.
Tera te tarotaro. Kavekaveka e tukua, kavekaveka tukua, kare au e tuku i to taua ariki, e ariki tapu no Atitaria e, pua &
Tera tetai no te tatara anga i te ai kia matara. Tera tei reira Tapatapa ia tapatapa ia te aoa nui i Tuoro, e matara tuku ai, e matara taku ai.
Tera tetai ai, Potutunga, Potutunga tangi varovaro te ike e, naku te tane, naku te vaine.
E peu akarere, e te tau maro, kia riro te re ki tetai pae. Kua ura tetai pae, kua tupu te taumaro, kua ta e reira kua kuku mi?, no te mea kua re i tetai pae, kua maeva te pae i autu, no te mea kua re.
Aue te tu kite kore o te Etene, e te kamakura e, Ngaraverave a te Diabolo i tonu ravenga pikikaa, i te akana uru anga i te tangata kia mate, aue te aroa e te tangi e. &
Ngina and Patua Quarrelling
E tuatua teia puke tangata no Tokorua ta ta, e puke tama na Araiti. Tera to raua ingoa, ko Ngina tetai ko Patua tetai. Kua kakara raua kua oro tetai kua aru katoa tetai kua eke raua i te Mataara ki taatai. Kua aere atura ki roto i te tai. Kua na runga i te akau i te aerenga mai e tae maira ki Avarua nei. Kua kake raua i te ara akaariki ki uta. E ravenga tei uta ia Avarua e akatu pou are, rokoia atu e raua, te ko ra te rua i nga pou, e kia aonu, te vaarua kua tuku nga pou. Kua rere raua ki raro i te rua pou. Kua kiriti mai, kare i akarongo. Kua roi te tangata i te kiriti mai ia raua ki runga kare raua i akarongo. No reira taua tuatua ra. Tuku na nga pou, "E inangaro ina Ngina e roto ina Patua." Tuku na nga pou, kua tanu atura te pou i te are. "Aue te mate e, kua re rai te mate e taku ariki kua riro koe ki tana e."
Ancient Prayer for the Safety of the Land
E tuatua teia no te Ekai o te ui ariki mai te ui Mataiapo, ma te te ui Rangatira, e te kau tangata &
Tera taua tarotaro ra.
Te kino o te ui ariki e te kau Mataiapo, te kino o te ui Rangatira, e te kau tangata, e tuku ki te pupu, e tuku ki te vava, e tuku ki te rua to. Tukuna ki moana tamui, tiria ki moana tai arua, ko nga enua maanga o Tangaroa, ko Iti nui, ko Iti rai ko Iti i te nga iei, kapiki ei te Atua, i te itinga, ko Tangaroa, aka rongo ei te Atua i te apunga ko te Rongo, kapiki ei te Atua i te rangi ko Rongo ma Tane, ko te io o Tangaroa a.
E tuatua teia me tupu te kino, ki runga i te enua, ei te taunga, me kore te taunga na te ariki e tapatapa.
E i akaora i te tangata ko te mate aea ratau.
Tarangaara a to Ita Tupuna Human Sacrifice Offered to Put Away Sin
E tuatua no te ao kupenga, Tera te aitenga te akaora anga i nga mua vaka, Tarangaara.
Tera te tuatua kua akataka ia tetai Mataika. Kua aere atura kua ta tetai mua vaka, e kia rauka te Mataika kua apai maira ki Mataroa tera te ngai e vai oo ei. Ko apaapa o te rangi. Kua akaruka a Ngati Tangiia ki reira. Kua kake nga taunga i reira, koia a te ariki karo matangi i reira raua ko Teavaro kua oro i te kaka kia Kiikii kia tipu e kia rauka te kaka kua tapeka ki nga vaevae o te tangata i taia. E kia oti kua vaio ki te vairanga. E kia popongi ake ei reira e mama ai a Ngati Tangi ma te auotonga. Ei reira e toto ei na uta i te pae nga ngaere e tae ua atu ki te ngai vaio ei. Kia aravei ra tetai tangata na mua mai ma tetai puka e tetai moa, ka mate. Kua oro mai tetai tamaiti na tetai Mataiapo koia a Tuato e matakitaki. Kua mate ia ma te puaka atu e te moa. No te mea e apinga tapu kare e kakea ia e te tangata. No reira i tuatua ia ai e, ko te ao kupenga, kua toto i reira taua Mataika ra ki mua i te Marae, tera te ingoa i te marae ko Ikurangi. Ei reira e tau ei i te turanga e kia maoa te turanga ei reira e pi ei i te tautai e kia oti ei reira e apai mai ei ta Rongoma Tane ki Avarua. Kua apai ta Tangaroa ki Vaerota, ei reira e kai ei te turanga, ei reira nga mua vaka e toto ei e kia tae kia Teopu. Kua akaruke i reira, ei reira e kake ei a Maoake, raua ko Tora e takai ei ki te kaka. Auraka e kitea te kapapa tangata kia ngaro, takiri i te kaka e kia ati i te takai. Ka apai ki tai i Murivai ei reira e tau ei i te umu. Kua titiri atura ki runga i te umu. Tera te ingoa ko te umu o te Iavake ko Murivai te ngai i tauna ai taua Tarangaara ra. Tera te aiteanga e Tarangara. Kia ora nga mua vaka. Ta te Etene rapunga, kare e marikonga. No toku ui tupuna ia ungaanga. Na Itio
E Tarotaro Moari Rai Tei a I Tataia Nei
Ko ai! ko ai o matua tau are, ki runga i ara ea, ki te tupu ariki te akaumea Tupekuru taku tane, ai marie tiroroa, i te make tupu na Ina. Kia eke e, kia eke, i te papa i anga roa ko tai parea. Kua rere i te Tuarangi naau ana i kinikini e. E akataka e, ki te mano Raui taua ki tonga, koko ki te vai mapere, ko rua ki iti, ko rua ki tonga, tu mai koe iaku e i te rere tietie ti, tu mai mai koe iaku i te rere tietie [unclear: ta], ki te varuvaru toa, ki te varuvaru toa e te tietieni o ake, &
E tuatua teia no te akarere manu me kore e matangi, ei reira tarotaro ei. Tera te tarotaro, ka tauna ai, ka tauna ai, nga Tamariki aau, e Ao e ki te rua ai te matangi, ki te rua ai te matangi, pupurerua pupurerua &
ko te tarotaro ia me kore e matangi. To te Etene ki i te kite kore e te kamakura.
E Tarotaro Moari Mauke, No Te Peu Ta Rekareka. Tera Taua Tarotaro Ra.
Te upoko o Atea, te vaevae o Atea, ei aru i te ra, ko te mata kapua i raro e, ko Rongo, te ko te vaine, Inumanga te vaine. Ka ano, ka rere, tena renga, i rere, i rere, i karea, i karea, i to ngaungau e, tiare kato. Aere mai nei Maine ma, te iku nikau ma te taumatavero. Ka ano ka tiki i tena tane, e tane manuiri mei tonga, taku pakau e, pakau, pakau nui, pakau, pakau rai, penei kia matutu kia mataratara, E aere mai au mei tai ko pui ia ko te rona, ko e tu karanga mea ko Tane mei te tere, ko pui tei araea tokerau tei anga, matangi, matangi, e ko korua, ko korua, ia noea koe e taku ariki, no tai au, no atikau te maire e atikakoe e na nikau te marama, ka ara ki te ipo e, i ara, i ara punipuni a rearea, titiairi, ka totoa te ua tai, ka tuku te kupenga e mataaiti, tuku te kupenga e mataatea, ko te ua kie ko te ua ko, ko te rouru pani, ko te anau na
Kua mataingoingo, mataingoingo. I rere, i rere e tara atia tupa rau taku vaka- i te vaotere, tara mai te taura ia tevateva ka toto ki te au nua ki te au raro, taku tere tukua, tukua, tukua tei ae ae, te etukura tae ra roa, maoake te ra nei, tatau e noo nei ie, te tuku taku ei nui ko mai, mai i te ata e, ei tau aro ia Takurua e pu matangi ka tere ei, ii mai opuopu mai, e tiare mai mai i te takere.
Tauta e, ka topa ka topa ki iti toro, i na maui i na katoa, tiria ai i te ara runga, i tiria ara raro, i tiria ai, i mai mai tu kia au ana i te tairi tangotango te vaka tae ake nei, te riri ki te atea e vai ke teia e te roro e, ei kona koe, ei aa koe ka poroki iaku nei e taku tane tuku ake au e matangi tere i te ra roa, i te muumuu e i te rearea, e putaura i te varivari, e atu au taku tane, ka inga te pu kuru i anga marino e.
Accidents of Life
E tuatua no tetai Kariei no e tokorua tangata ma to raua tini. Tera to raua ingoa. ko Mararauta tetai ko Mararatai tetai. Tera te ngai i tu ei te Kariei ko teRau ao. Kua akatu ia taua are ra. Tera te roa 200.
E kia ati te are. Kua uru vaa te tangata ka ai te are. Kua akatika te tangata. Kua kapiki a Mararatai ei aku a tai. Kua kapiki a Mararauta ei aku a uta ei reira e tuku ei nga paianga tangata ki te kai. Kua rave a Mararauta i te kai. Kua aere atura a Mararatai ki te tautai. Kua aere atura aia mato na tini, ki te tautai. Kare roa tetai i oki mai ki te Kariei. Kua pou atura i te mate. Kare rava tetai i ora kua takiri. Ko Mararauta ra kua ora atura ia kare i mate. No reira taua tuatua ra, Kua ora a Mararauta kua mate a Mararatai. Aue te tangi i tera nuku tangata i pou ra i te mate na te tangata uaorai i kimi i te mate. I mate ei aia
Donations from Congregation
| Tera te au kiato | tangata i taki ako [unclear: a] | ||
|---|---|---|---|
| 1 | To Takatini | oko a ia | 80 |
| 2 | To Uriarau | oko a ia | 80 |
| 3 | To Teara | oko a ia | 80 |
| 4 | To Teakitaei | oko a ia | 80 |
| 5 | To Katea | oko a ia | 80 |
| 6 | To Potikitaua | oko a ia | 80 |
| 7 | To Aperau | oko a ia | 80 |
| 8 | To Kiriparu | oko a ia | 80 |
| 9 | To Uritaua | oko a ia | 80 |
| 10 | To Tamaiva | oko a ia | 80 |
| 11 | To Kainuku | oko a ia | 80 |
| 12 | To Pa | oko a ia | 80 |
| 13 | To Tuakana | oko a ia | 80 |
| 14 | To Mataoa | oko a ia | 80 |
Te au tangata toa, taku kite ka rokoia ia mai ei te tuatua na te Atua. Ko Tumu, Poeke, Uiriarau, Anautoa, Pakitoa, Tangata kino, Vaitoti Kaiteaa Akatu Tutara, ko Rei Ngatikaro Kakaroa ma nga teina, Marokaa, nga tae Makirau, ko nga tae a Tui, Ko Tuaivi ko nga tae a Manavaroa. Te vai atura te rai. Itio tata.
Rupe the Warrior
Te tuatua no te tamaki ia Rupe.
Tera te ara ka tupu ei te tamaki, ko te vaine a Kainuku. Kua oro mai kia Makea ko te tumu tena i te tamaki ko mate ei a Rupe. Kua aere mai te tiki kare i pa ria e Rupe. Tera te tuatua a Rupe, kia mate ua te tama a nga Marama e riro atu ei. Kua tupu te tamaki, i reira, ko Takitumu tetai pae. Ko Teauotonga ma Puaikura tetai pae. Tera te ngai i tamaki ei ko Punataia, ko Teauotonga i Toronai ia, ko te are ariki ma Arorangi, ko tai ia o Araiti. Kua ta i reira, tera tangata mua i mate ko Karo. Kua aere mai tetai tangata i reira kua ko ia Rupe, tera taua tangata ra ko Tatikitiki. Kua rere maira te tae a Tamakeu ko ia Pakiri kua opu ia Rupe. Kua kaku kia Tairi tera te kapiki e Pau e,"Kia ora au, tera ta Tairi. Eaa koe e taku teina e ora ai? Taki koe i tetai ara toka i te kupenga a Makea. E tuku koe i tetai." Kua ko a Tairi i reira ia Rupe ko te matenga ia, ko te eke anga ia o teia mua vaka ki Arorangi, ko te noo kapiti anga ia o nga mua vaka ki Arorangi e 7 mataiti. Tera ta matou tatau mataiti e 7. Iringa tera te aitenga i te iringa ko te tuatau aka u. Kare i roa te noo anga ki Avarua nei. Kua tae mai i reira te tuatua na te Atua, ki Rarotonga nei.
Ko te tu ia i te mate anga o Rupe,
Ino ra kia mate a Rupe kua aue te tuakana i reira koia rai a Tinirau. No te mea ko tetai toa aka ruru matavai, e ruru ei te mua vaka
Kua aite paa teia ariki nei mei ia David ko tei aue ia Ionatana &
2 Samuel I 25.26.27;
E tuatua aroa teia ta David akakite nei, no te matenga o te Tamaiti a Saula, ko tei mate kapipiti raua ki te matenga akatai.
Song of An Aged Couple Badly Treated
E tuatua teia no e Tokorua tangata i akarukea ua ia e te anau. Kare i angai ia ki te kai e te anau. Tera te ingoa o aua nga tangata ra ko Teau ma te vaine, e tuatua tangi teia no te tamariki takinga kino i to ratau au Metua me tae te Ruaine anga.
No reira i tou ei i te pee. Tera te pee
1 Io reka a te Teau ki Rangi o tautau o taku Atua tapu ko Rangatira e kua Ruaine roa e, ko ai to oku ngaki, e metua titiri oi e.
= Riri te anau e, Aroa tutae i ta taua takinga e, kua Ruaine roa koai tooku ngaki e metua titiri oi e.
2 E metua titiri oi e, i apa kia puaka ki te akapongipongi ki te akamatemate ki ange e metua titiri oi e,
= Riri i te anau e, Aroa tutae i ta taua takinga e, kua ruaine roa e, koai tooku ngaki e metua titiri oi e.
3 Teia ake toku ngaki, e tamaiti varevare no roto i te kopu, e puka mata no oku, Tapaeru tapu no ati no runga i te au tanga, e metua titiri oi e.
= Riri te anau e, Aroa tutae i ta taua takinga e kua Ruaine roa koai tooku ngaki e metua titiri oi e.
4 E metua titiri oi e, ko te Nae tei te maunga, ko te ika ki taatai, ko te ki mai a te unonga mei akaoa kua nua e, nuanua te kai e metua titiri oi e.
= E riri te anau e, Aroa tutae i ta taua takinga e, kua Ruaine roa koai tooku ngaki e metua titiri oi e. Kua riri i te inangaro e ka rire ie e.
Ko te tu teia o te anau kai kino i to ratau, metua, kare e akarongo i te reo o te metua &
E tika rai tei akakite ia mai e Solomona e akara ki te Maseli 17.21; " Neneva tana i anau ra, ko te aue tana ka rauka: e te metua o te kanga ra, kare ana rekareka anga."
Spite
E tuatua teia no tetai tangata toa koia rai a Tutamaeva. Ko tetai ia ingoa o Uriarau. E ekai ta raua ko te Teaia. E tae akera ki tetai tuatau koia riro mai te rongo e na Teaia te umu Roroi. Te akakoro? ra taua tangata ra ka tiki aia ka keia. Kua tu akera aia i te maru aiai te aere ra e tae atura ki Ngatangiia. Kua po, kua uke taua umu Roroi ra. Kua tiki atura aia taua ata Roroi. Kua tari atura ki vao mei roto mai i te are, e kia pa ki tona rima, okotai ngauru Roroi. Ei reira aia e kapiki ei kia Teaia i roto i te are "Teiea koe? Teia au." Kua akarongo a Teaia i te ataata reo, e Tutamaeva. Kua rere a Teaia ki vao ma te mata keinanga. Kua arumaki kua rave a Tutamaeva i nga Roroi ki nga rima e rima i tetai rima, e rima i tetai rima. Kua oro i te ara, kua arumaki aere i te ara kare takiri i rokoia taua tangata e tae ua atu ki te ngutuare, te oki ra te tangata kare i tae ki te ngutuare ko te mate aea ratau no te mea e tangata toa aia. Ei tupuna naku. no Itio
A Wanderer
E tuatua teia no tetai tangata koia a Arekea.
I te tuatau i te ariki o Rarotonga ko ia Areariki, tera te vaine ko Takareu, ko te tuatau ia i aere mai a Arekea.
Kua akaruke a Arekea i tona enua koia a Uea, e tona ariki koia a Tepou o te rangi, ko te ariki ia o Uea, ko tana Tama ko Tepouorongo ko tona Tuaine ko Temaoruoavaiki, ko te tuatau ia i tae mai ei a Arekea ki Rarotonga nei. Tera tana taaonga e tumu karakia mei Uea mai. Aere maira aia ki Rarotonga nei kua noo aia ki Atupa ko te ingoa ia i te tapere. Tera te ingoa i te kainga ko te Puna o Arekea. Kua tiki na ia mai aia ei tokotoru i nga tumu karakia. Tera te Marae tei Avatiu, tera te ingoa i te Marae ko Paepaetuaiva. Tera te ingoa o nga tumu karakia, ko Rengariki ko Taai e ko Arekea, tokotoru ratau. Kua unga ia maira te tiki ia Arekea kua vave te turanga ko Arekea te roa i te pure. Kia tae mai ra, te tiki kare a Arekea i keu. Tera tetai ingoa o Uea ko Arekao, ko te vaerua paa ia o taua enua ra, ko Uea ko te kopapa ia. Tera nga karere i unga ia mai e te Tepouoterangi ei tiki ia Arekea ko Maungapiko, ko Kopuivi, ko Koura, ko Ikuveru, ko Teaputarangi kare rai a Arekea i keu. Kua akama taua au tiki ra. Kua noo kare i tae akuau. Kua tupu te riri o te Tepouoterangi ia Arekea. Ko te unga mai ia i te tama a Ea koia a Karika, e Maoake, Kotu, Takua, ko Mara, Earoa. Tera te au tiki i te vaka ko Muutonga ko Motea ko Muutokerau ko Akatorau ia, e puke vaarua kino ia Kona Tuara Teavaro ko te Ara ia, Teariki karo matangi ko Ria ia ko Parapu ko Rutunga ko Tapu oti e te vaka o Tangiia.
Kua ape tei reiro-tuatua
[Note added by Bob O'Brien as transcriber:] Tera Tetai Tarotaro Moari No Mauke
Pupu e, pupe e, ko ai tei vaoo, ko au ko Rapa, e aere mai Rapa e, e aere mai ki te aere e, no ai te are e. No tu te are no Rongo te are e, ka tai uaroro ki vao, ka rua uaroro ki vao, te aere mai nei Maine, ma te iku nikau, ma te tau mata vero, ka ano ka rere i tona reinga i rere, i rere, i karea, i karea, i to ngaungau e, tiare kata. E aere mai au mei tai ko Pui ia ko te Rona, ko te Atua karanga mea, ko Tane mei te tere ko Muri tai ara ea, tokerau tu anga e matangi, matangi ko korua korua ia noea koe e taku ariki, no tai au no Atikau te maire e ate koko e, na nikau te marama, ka ara ki te ipo e, i ara ki runga i ara ki raro, ki marau e, ki marau e, ko etu nui mata karokaro, te karo nga e koe e, te ruru te ruru moe ki uta, te ruru te ruru moe ki tai, ki tai i te umeume. na koro tapu ariki, e koro ki tai kia koropanga me tu aro e, &
Revenge for Slaying of Tinomana's Mother
E tuatua teia no te taki anana ki Piako ka mate ei te Metua vaine e Tinomana, koia a Koukou, e vaine na Io ariki. Kua arataki ia ratou ki Piako. e ta e kai. Tera te tuatua a Ruru, "Makoiri a, makoiria e, kua mau i te Nae ka tui tea te katu akonei." Kua aue i reira te vaine a Tinomana. Aue toue e Tinomana e kare koe e kite mai iaku, ka mate au ia Ruru. Mei te rikiriki anga mai ia taua e Io ariki. Kare koe e kite mai i to oku matenga e. Kua mate atura ratau i te ta e Ruru. Kia akarongo ra a Tinomana, e kua pou te metua vaine ia Ruru. Kua tono maira a Tinomana ia Tepaeruariki. E oro ki Araitetonga kia Makea kia tipu i te uanga Meika aka umu i mua i te are ona. Te au meika para ravarai e 40 aura ka tetai e akatoe ia, kia ope ravarai ma te uri atu. Tera te aitenga i taua au Meika para ra, ko te au toa, e te uri, ko te unga ia ma te potiki. Kia akarongo ra a Makea i taua tuatua ra a Tepaeruariki ta Tinomana i unga mai iaia kia Makea. Kua karanga a Makea, "I reira kare au e pa, e vaio ei akatau taku are." E tuatua pikikaa ua na Makea e kia ape a Tepaeruariki. Kua akaunga atura a Makea ia Tikoi ei tiki ia Apai ma te teina koia a Rimanoa. E kua kapiki atura raua e te tama a Makea i oro mai eaa te aerenga, e aere mai au e tiki ia korua te karangaia maira e Makea. Kua aere atura a Apai ma te teina ma Rimanoa, ki Araitetonga. Kua akakite atura a Makea kia raua i te tuatua a Tinomana. Tera te tuatua ko te uanga Meika para e 40, ma te uri e uki ei iro kape ma te puouou, kia ape takiri auraka tetai e toe. Tera te aitinga i te uanga meika para ko Ruru ma te are teina e te au toa, ko te uri te tangata ia ma te vaine e te tamariki ko te akatika anga ia a Apai ma te teina. Kua tupu atura te tamaki ko te mateanga ia o Ruru2
1 There’s space between this line and the next so my guess is that they are unrelated but Hall didn’t notice.
[Note added by Bob O'Brien as transcriber]
2 The back cover is missing. Maybe there should be a conclusion to this tale?
[Note added by Bob O'Brien as transcriber]