Takiwa Pooti Mema Mo Te Waipounamu.

1.	Kaikoura Mangamaunu.—Kaiwhakahaere, mo tenei Pooti ko Ihaia Te Awanui me Hoani Te Wanikan. Kohe tahi o nga ra o Hepetema, 1892, te ra whakaturanga o nga tangata e hiahia ana kia tu ratou hei mema. Ko te 15 o Hepetema te rangi pootinga. Ko nga tangata i tu hei mema me whakaatu kia Wi Naihira o Kaiapoi Tunuaki, mana e tuku kia Henare Tomoana o Te Waipatu te whakaatu o tenei potitanga kotahi wiki i muri o te ra pooti.
2.	Kaiapoi—1 mema.—Kai whakahaere mo tenei pooti ko Wi Naihira me Taituha Hape.
3.	Rapaki, Potiriwi—1 mema. Kaiwhakahaere mo tenei pooti i Rapaki ko tare Tikao me Teone Watene. Kai whakahaere mo Potiriwi ko Reone Timoti me Wairi.
4.	Wairewa, Taumutu me Alkaroa— Kotahi mema. Kaiwhakahaere mo Taumutu ko Rewi Koruarua me Te Maiharanui Maopo. Kaiwhakahaere ko Hape Tipu me Te Harawira Toeko. Ko Akaroa me uru ki te Pootitanga o Wairewa.
5.	Arowhenua—Kotahi mema. Kaiwhakahaere mo tenei pooti ko Hoani Kahu me Kaitai Tarawhata,
6.	Waitaki, Waihao me Waimate—Kotahi mema. Te wahi potitanga ko Waitaki. Kaiwhaka haere mo tenei pooti ko Taare te kahu me Henare te Maire.
7.	Moeraki —Kotahi mema. Kaiwhakahaere mo tenei pooti ko Teo Tipa me Tieke te mamaru.
8.	Waikouaiti, Purakaunui—Kotahi mema. Kaiwhakahaere mo tenei pooti ko Timi Apao (or Hipi) me Teone Parata.
9.	Otakou, Taieri me Te Karoro—Kotahi mema. Kaiwhakahaere mo tenei pooti i Taieri me Otakou ko Te Mokakai Karetai me Te Hu. Tieke Kona me Ihaia Patiki.
10.	Bluff Ruapuke and Rakiura—1 mema, Wahi potitanga Bluff. Kaiwhakahaere mo tenei pooti ko Teone Tapi me Walter Kohiku.
11.	Waihopai, Oraka, Ngawhakaputaputa—1 mema. Kaiwhakahaere ko Horomona Pukuheti me Te Paina.
12.	Arahura, me ona Rohe Ratoa—1 mema. Kaiwhakahaere Tuhuru me Neri. Mo te taha whakaterawhiti ara Te Wairau tae atu ki Whakatu me tona rohe Potae e wha nga mema ma ratou e whakahaere tenei potitanga. Ko nga tangata i whakaturia hei kai whakahaere mehemea ka karangatia hei mema me whakatu he tangata ke atu mo tona tunga kaiwhakahaere: Ko nga potitanga katoa me tuku atu ki Kaiapoi kia Wi Naihira te Tumuaki. Ko nga mema Ariki mo te Waipounanu timata atu i Kaikoura haere whaka te tonga kia toru nga mema ko Teone Tapi, Tare Tekahu, me Paratene. Ko te takiwa ki Wairau me Whakatu kotahi mema ariki ko Te Rore Pukekohatu.

He kupu atu tenei kia koutou katoa e nga rangatiratanga o nga hapu o te iwi Maori o Aotearoa me te Waipounamu kia titiro koutou i nga korero katoa o roto o tenei pukapuka kia mohio ai koutou ki nga tikanga kei te mahia e te whakakotahitanga o te iwi Maori ki raro i te mana o te Tiriti o Waitangi ki nga take hoki. I whakaaetia i whakatuturutia e te Runanga nui me te Runanga Ariki o te iwi Maori o te hui i tu ki te Waipatu Ahuriri i te 14 o nga ra o Hune, 1892.

1.	Kia tuarua tia ano te hainatanga o nga iwi Maori o enei motu e rua Aotearoa me te Waipou-namu me nga motu ririki e patata anaki enei ki roto i etehi pukapuka kirihipi, e ono mo te nei metu, e rua mo te Waipounamu ko te take i meatia ai kia whakahokia ano taua mahi i mahia nei e Ngapuhi, kua ata tirohia aua pukapuka i tuhi nei te 20,934 tangata kaore e ra pukapuka e tukua e te ture kia tirohia mehemea ka haria ki roto i te Hupirimi Kooti ki roto ranei i te Paremata a nga ra a nga tau ranei e takoto mai nei i mua i o tatou aroaro i mua ranei i te aroaro o a tatou uri i muri ia tatou, mehe-mea hoki ka tahuri tatou ki te mahi i o tatou ma te, e mohio nei tatou ki nga haranunui kei runga i o tatou motu waenganui i te iwi Maori me te iwi Pakeha. Tera e ata uia mariretia te take mai o te mana i mea ai nga tangata e mahi ana mo aua mate o te motu katoa ara o nga motu e rua, kia riro ma ratou e mahi hei reira ka whakaatu ai i taua pukapuka e meatia nei kia tuaruatia ano te hainatanga o nga tangata Maori katoa o nga motu erua Aotearoa me te Waipounamu mehemea ka hoatu aua kirihipi e meatia nei kia haina tia tuaruatia e kore e whakahengia e te ture no te mea ka tino mahia tikatia e page 24nei pukapuka kirihipi i runga tonu i nga ritenga o te ture tera ra koutou e ki te i aua pukapuka ka tae atu hoki ki o koutou takiwa katoa mahi haere ia, te ra hoki e panuitia kia rongo koutou i nga korero o roto o aua kirihipi i te tuatahi, hei mea ra tenei e whai kaha ai tatou ki te tirotiro i o tatou ma te tawhito. Kati enei kupu ka marama hoki koutou ki te take i whakahokia tuaruatia ai te haina.
2.	Me riro ma te kotahitanga o te iwi Maori e hanga he ture mo te iwi Maori me o ratou toenga whenua. Me mutu rawa te hanga ture a te Kawanatanga te Koroni o Niu Tireni mo nga whenua katoa o te Iwi Maori. Ko te take i peneitia ai tenei take kua tae inaianei ki te 27 tau e tu ana te kooti whakawa whenua Maori ka rua te kau ma whitu tau hoki te Paremata o Niu Tireni e hanga ture ano mo nga whenua o te iwi Maori e ki te ana tatou i roto i nga tau katoa kua mahue ake nei nui atu te he o aua ture e kai mai ana aua ture i o tatou whenua i te tau kua mahue ake nei kua korero nga Roia e rua tekau ki te aroaro o te komihana i tona nei e te Kawana kia haere ki te uiui i nga Maori i nga Pakeha kia ratou whakaaro mo nga ture whenua Maori ki ana aua Roia nui rau a atu te he o nga hanga na ture, mo nga whenua katoa o te iwi Maori. Kei roto ano i tenei pukapuka nga korero aua roia nei me o ratou ingoa, e tino ki te tonu ana hoki tatou kua ma te tatou i nga ture e mahia ana mo tatou whenua e kore e taea e au te whakaatu atu marama kia koutou i roto i tenei panui ana ma te o tatou engari e mohio ana ahau kei te mohio koutou. Mehemea ki te riro ma tatou ma te iwi Maori e hanga he ture mo tatou me o tatou whenua e kore tatou e mate me o tatou toenga whenua tera ano tatou e roa e tirotiro ana ki nga wahi whenua e to enei kia tatou i enei ra, ko to tatou tino ma te nui hoki tenei ko te riro nga ketanga ma te tangata ke e hanga mai he ture mo tatou whenua ko tana e hanga ai i te ture ko nga ture e kaha ana ki te. Mea kia hokona kia Retia kia Moketetia ranei o tatou whenua kei roto i te mahi nga i aua tikanga kirunga i aua whenua ka riro tuturu aua whenua o tatou i aua Pakeha na ratou nei i hanga aua ture ki taku mahara kua marama mai koutou ki nga take i ki ai te hui o te kotahitanga o te iwi Maori i te Waipatu ma tatou ma te iwi Maori e hanga he ture mo tatou whenua.
3.	Me mutu rawa te haere a te iwi Maori ki roto i nga kooti whakawa whenua Maori, nga tono katoa kua o ti te panui ki te Kahiti me unu katoa e nga tangata nara tou aua tono ki waho o te kooti. Ko nga ta ke i kia a i e taua Runanga nui kia penei he tikanga ma te iwi Maori katoa he me a kia kore ai eke mai nga ture kikino nga ture he ki runga i nga whenua o te iwi Maori. Nga ture i ki ara e nga roia erua tekau ra he ture he nga ture i mahia nei e te Paremata mo nga whenua Maori e tino mohio ana tenei Runanga nui he tika te kupu aua roia titiro i aua tikanga ki nga whenua i whakawakia i te tau 1865; ko te tau tuatahi tena i timata ai tenei mea te kooti whakawa i taiu a ture o taua tau i penei nga kupu i roto i te panui ara i te kahiti. He panuitanga tenei ki nga tangata katoa kia mohioai ka tu te kooti whakawa whenua Maori ki Heretaunga a te 14 o nga ra o Mache, 1865, ki te whakawa i nga whenua emaunei nga ingoa i te rarangi tuarua i raro nei ko nga tangata katoa e whai panga ana ki aua whenua me haere ki reira ka puta te karauna karaati ki nga tangata katoa e ki te a ana e te kooti he tika heoi ano he tino whakaoti nga te ra e kore rawa tetahi tangata epeke mai a muri atu. Kia mohio koutou ki tena tino kupu nui whakawarahara, mohio ana te ao katoa ki tena panui e haere ana aua kupu i roto i nga panui pakeha, i te tau 1886. Ka hanga tetahi ture ko te ingoa o taua ture ko te ture whakapumau take tika. Ka wahia e taua ture aua karauna karaati i ki ara e tana panui heoi ano Hetino whakaotinga tera e ko rera wa peke mai tetahi tangata i muri iho he ma hanga whenua o Aotearoa kua whakawa ki a kua pakaru aua karauna karaati kua uru etehi tangata he nui noa atu, kei whea i anei he kupu tuturu hei mohiotanga matatou ka whiwhi te iwi maori i te pai tera pea e penei mai te kupu a te tangata mo tenei korero he pai rawa te pakarutanga o taua karauna karaati i uru atu ai hoki matou ki roto e tika ana tena kupu. Engari ko taku i whaka heai ko te tikanga o taua kapu kaore rawa hoki i mohio te iwi Maori i roto i aua tau tera ka whakarereketia hoki taua kupu no te mea e (oati) ana te ahua o te tikanga o taua kupu, he take nui tenei hei whaka titiro i o tatou nga kau mo nga mea katoa e hanga ana e te pakeha he ture mo nga whenua o te iwi Maori, tenei ana titiro tatou kapewheatia nga whenua pena, kua hokoa ki te pakeha akuanei kaori e tukua kia whakawa kia ki taua ture; ko te take nanga moni iho koa ai taua whenua i whakarereke. Mehemea he tino whakaaro ki nga tangata tika ki te whenua i mahue ki waho i taua karauna karaati i hanga ai taua ture penei ka whaia ano te panga o te hunga tika ki taua wheua i hoko nara a kawaihotia ano ko te panga o te hunga i hoko mo ta pakeha nana e nga moni ko nga tangata iuru hou atu, me riro ano i aua tangata o ratou nei panga.
4.	Me mutunga nga a teha katoa o te Iwi Maori o nga motu e rua o Aotearoa me te Waipounamu te haere ki roto i nga kooti me whakakahore rawa te a teha e haere. Ko te take i penatia ai nga ateha i whai kaha ai te kooti ki te noho ki te whakawa mehemea kaore he ateha e kore rawa e whakawa koia te take e ki anei kati nga ateha te haere ki taua mahi. Whakaaromai koutou e nga ateha o nga hapu page 25katoa o Aotearoa me te Waipounamu ki nga kupu a to koutou Iwi Maori he nui hoki no nga ma te kua kitea i peneitia atu ai koutou. Ahakoa he kupu tenei e mohiotia ana kaore he ora e puta hohoro maie pera me te ora i roto i te mahi ateha he ahakoa me aroha tatou ki te kupu a to tatou iwi kotahi no te mea katahi ano te whakakotahitanga o nga Rangatiratanga katoa o nga motn e rua nei i penei ai nga tikanga he nui nga hiahiatanga o nga Rangatiratanga o nga motu nei i mua ki a whakakotahi kaore i penei me tenei kati i te mea kua whakaae nei te nuinga o nga tangata o enei motu e rua ki a whaka-kotahi i runga i te haina a tena tangata a tena wahine a tena tamaiti i tona ingoa ki roto i nga puka-puka kirihipi hei e mea kiatuturu ai te nei kupu te kotahitanga. Tera pea e mea mai aku hoa kua kotahi noa atu te Twi Maori i te Rongopai o Ihu Karaiti nana i whakakotahi, e tika anara tena kupu, ko tena kotahitanga ko te mutunga o nga kino i waenganui i a tatou ko te ata nohotanga o nga Iwi Maori. Engari ko nga whakahaere a nga Rangatiratanga o ia hapu o ia hapu o te Iwi Maori rereke tonu t tetahi hapu i ta tetahi kamea tetehi hapu me mutu te kooti kaore tetehi hapu e whakaae, ka mea tetehi hapu me mutu te pooti mema ki te Paremata kaore tetehi hapu e whakaae atu ki te kupu a tera hapu. Ka mea tetahi hapu me mutu te hoko whenua kaore tetahi hapu e whakarongo atu ki tera kupu i. Ka mea tetehi hapu me mutu te Riihi me mutu te mokete kaore rawa etehi hapu e whakarongo ki enei kupu, na e aku hoa mo enei tua hua o nga tikanga te whakakotahitanga e kia nei kia whakakotahi nga Iwi Maori katoa, kia kotahi ai te kupu penei tatou penei katoa pera tatou pera katoa, kaore te whaka-hau ki te whawhai, e heke nei te toto i roto i enei kupu e mea nei, penei tatou pera tatou engari pera tatou i runga i nga tikanga e tupu ai he ora mo tatou me o tatou uri i muri i a tatou e toe ai hoki o tatou toenga whenua, koia tatou nei i enei ra. E hoa ma e nga Rangatiratanga o nga motu e rua nei tangohia tenei tikanga e koutou whakahaere kia tuturu hei tikanga mo koutou hapu i raro ia koutou, kua nui noa atu nga wha atakoto ra nga tikanga i runga i tenei motu i nga tau kua mahue ake nei ki muri kaore i tupono tetehi o aua huarahi i mahi ara ki ta tatou ki ta te Iwi Maori i tumanako ai ko tenei huarahi e whakahaere a nei inaianei kaore rawa i tatatata ki te taha o era take i mahi ara e nga iwi o te motu nei, i nga tau kua mahue ake nei no te mea e mahia ana tenei i runga i nga ritenga o nga ture i whakamana e te Iwi Maori me te Kuini o Ingarangi i te tau 1840. E tino mohiotia ana i naia nei mehemea ki te kore e taea e tatou te mahi nga ritenga o tenei take inaianei kei ngara o a tatou uri i muri ia tatou mehemea ratou ka whiwhi i te matauranga ka whiwhi hoki i te ora. Ka haere ta ratou huarahi mahi mo nga mate i mahia nei i o tatou ra marunga i te huarahi e meatia nei tatou kia whakakotahi koia tehiahia nui i roto i te ngakau kia rite tonu mai o tatou whakaaro ki te tautoko i tenei ritenga.
5.	I whakaaetia whakatuturu rawa e te Runanga nui me te Runanga ariki kia kohia he moni e nga hapu katoa o te Iwi Maori o Aotearoa me te Waipounamu ko aua moni hei whakau i te Tuate kotahi-tanga hei whakahaere i te mate e pehi nei i te Iwi Maori ara i te Tiriti o Waitangi i takahia nei e nga mahinga o muri iho me te Rarangi 71 matahi.