Nga korero o te hui ki Peria. Na Wiremu Tamehana Te Waharoa. Na i haere mai hoki nga Rangatira o nga Whenua tawhiti, no te rua tekau matahi o Oketapa, 1862. Ka tnria te korero, ka whakatika a Wiremu Tamehana ka mca; Tenei te mea i Kararigatia ai koutou e ahau ki a haere mai, kaati maku ko te whakatu Kingi, ko tenei ma koutou ma nga Rangatira katoa i tenei Whakaminenga e ata whiriwhiri marire, nga kupu ka whakapuakina nei, ko te ora raua ko te mate, ara. Ko te rori i Mangatawhiri, i Whaingaroa hoki. Kia puare ranei ki a kati ranei. Na, ma koutou enei mea e mahi, kei runga ko Hohaia.ka mea, no Ng.atiawa ahau no; Whakatane, taku kupu na: me ata kimi marire. Ka kitea te mea e puare ai; me puare, ka kitea te mea e kati ai, me kati.

Kei runga ko Eparaima ka mea, no Ngatiporou ahau ki Whaiapu, he reo ahau no nga mano e rima 5000, ekore ahau e pai kia puare te rori, kia whiti ranei i Mangatawhiri, i Whaingaroa, ki te tuakina te puku o te tangata ka mate. Waihoki. ki te puare to rori i waenganni nei o te motu nei ka mate, ko tenei me kati.

Kei runga ko Hoera Te Titahaka ka mea no Ngatiporou ahau ki Wharekahika, no rotoahau i nga rohe kotahi tekau ma rua 12. Kaore nei e pai kia puare he rori i waenganui i te motu nei, no te mea he mate kei roto, ko tenei me kati.

Kei runga ko Hemi no Ngatimahanga i haere mai ahau ki a kite i te ra o Tawauwau, na te reta a Wiremu ahau i tiki ake kia haere mai ki a kite i te ra o Tawauwau. Mo te aha te tangata i rere ai Er runga i taku rori kati ai, naku ano taku piihi, kaore e tika te kati i taku rori.

Kei runga ko Wiremu Tamehana Te Waharoa, ka mea, naku koutou i karangakia haera mai; be mahara. hoki noku, kei whiti kau te ra i tua o Tawauwau, he whakatauki hoki taua kitpu, ko te kino kei mua ko Tawauwau kei muri, no reira i kiia ai e nanfata (e) whiti kau ana te ra i tua o Tawauwau. Ka ngaro nga tangata, na. Ko tenei e tama ma kati ra te tohe kia mahia te rori, mahara mai ki te iwi, no te mea he Pakeha to korua hoa. Kua kite hoki ahau i te Nupepa e ki ana, o rima rau pauna moni: e wha hereni mo te ra, na kona koa ahau i mahara ai he mate tenei e tohea mai nei e koutou ko o hoa Pakeha; he tupato hoki noku kei haria mai nga pu nui i runga i taua rori, e tata ana hoki ki Ngaruawahia, na reira koa taku tupato, na' he tika hoki te tupato o Te Kawana ki te puru i nga pu, i nga paura, kei hokona e nga Maori kei tahuri atu ano kei whamate i a ia, mo ahau ano hoki e tupato ana ki te rori, kei tahuri mai kei whakamate ano i ahau. Kowai koia te tangata ekore nei e tohu i tona ake tinana ? E ki ana hoki te Karaipiture e Whangai ana e Whakaahuru ana i tona ake kikokiko. Ka huri.

Kei runga ko Kereopa Te Eau, Ngatiwhakane, Rotorua, kaua e kainga mabanatia te Karaka kei rori; orangi me kawe ki te wai ka kai ai ka reka, kaua ano hoki e inumia wawetia te tutu kei rori, erangi kia whaimeneti ka kai ka reka, Waihoki, ki te hohoro te tangata ki te whakaae kia puare te rori, he mate tena mo tatou, erangi ra e te iwi me kati nga rori.

Kei runga ko Te Reweti Manotini, no, no Ngaiterangr Tauranga, ka mea, be. mate tenei mo tatou, e ki ana ra taku whakaaro, tera e puta mai he wai i taua awa ina whakatahea. Koia koa ahau ka mahara nei me kati.

page 13

Kei runga ko Wiremu no Ngatiraukawa Patertere, ka mea, me kati Mangatawhiri me Whaingaroa, he mate kei runga ko Matiu Wahapurua no Ngatimaru Hauraki, ka mea, kaore au e pai ki taku tupuna Whenua kia tapahia tona iwi tuaroa, koia ahau ka mea nei me kati Managatawhiri, Whangaroa ka huri.

Kei runga ko Ngairo, no Kahuhunu, ki Wairarapa, ka mea, no te ngutu ahau o te ika nei o Aotearoa kei te wehiwehi au ki Mangatawhuri ki Whangaroa me kati ena, ka huri.

Kei runga ko Paora kaiwhata, no kahuhunu Ahuriri. Ka mea. Kaore matou e ate matau kit e ritenga o Managatawhiri, i a wait era wahi i te Maori ranei i te Pakeha ranei? Ma Koutou e Waikato e korero mai kia mohio ai matou. Kia kati tahi ai tatou, me korero mai ano hoki te ritenga o Whaingaroa ka huri.

Kei runga ko Herewini Te Whataete, ka mea, na Whakaronga, ko te rori e ahu mai ana i Whaingaroa ki Waipa, he papa tupu, kei te awa a Waitetuna te rohe atu kit e Pakeha, he papa tupu tetehi taha o te awa ahu mai ki Waipa, ka huri tena.

Na whakarongo, ko Mangatawhiri, ke te Koheroa, ko Meremere. Ko enei pihi kei runga mai o Te ia. Ko enei pihi he mea hook tahae, kaore matou i kite i te tangohanga o nga moni, kaore ano boki matou i pai ki taua mahi nanakia, no mua ano to matou pakeke a tae mai ana ki tenei ra. No te 1854, o nga tau, ka haere mai tetahiPakerka kit e ruri, ko Te Honiana, ratou ko etahi Rangatira o Manukau, na ka rongo nga Rangatira o Waikato, he pakeha tenei e haere mai nei kit e ruri i Meremere, i te Koheroa, i uta o te Awa o Mangatawhiri, na ka mea, tatou ka haere kit e pei atu i a ia, he mea tika ano kia puritia te Whenua mo nga uri i muri i a tatou. No te mea ko te kai i puta mai i te Whenua, pera hoki me te tangata i puta mai i te Wahine, na. He mea tika ano enei, a haere ana ratou kit e pei atu i taua pakeha, ka mea atu, e hoa ma, Ko nga Whenua i tangohia tahaetia na nga Moni maaka, ekore rawa e tukua atu, me mutu atu i Mangata-whiri te rohe atu kia koe kit e pakeha, kaore matou nga tangata o konei e pai ki tena mahi kit e hko, kua pau main a hoki tena Whenua mui ka poka mai ano ki konei hook ai, kaore e tika.

Kei runga ko Karaitiana no Kahuhunu i Ahuriri, ka mea, he pena ano hoki nga piihi o Kuini kei roto i nga rohe o te Kingi, he Whenua kihai i t tika, katahi nei matou ka matou kit e ritenga o Mangatawhiri o Whaingaroa me kati ena rori, ka huri.

Kei runga ko te Wirihana, Ngatikahuhunu Ahuriri. Ka mea. E rite ana Mangatawhiri ki nga pihi i io matou whenua ka patai ki tona iwi, e hoa ma, he runanga whakariterite korero tenei kaua e whakaroaina, taku ra me waiho i ta te tokomaha i kite ai, ka huri.

Kei runga ko te Harawira Ngaiterangi Moturoa wahi a Taurana. Ka mea, ko tenei, ka kati nei i a tatou ma Waikato ano e he ai tenei korero, ka huri.

Kei runga ko Hohaia, no Whakatane, ka mea, Whakaronga mai e nga iwi nei, n ate Atua ano ahau i hanga, me tenei Whenua hei nohoanga moku, kua mahue atu i o tatou trpuna I nehera, e ra whenua ki o tatau hoa, whai mai ano ki konei whakararuraru ai, ko tenei e te iwi, me kati te rori, kahuri.

Kei runga ko te Hira no Ngatihau Whanganui, ka mea, he kotahi ahau na Hau i haere mai au kit e kawe mai i nga kupu a te rima rau 500 me kati te rori, ka huri.

Kei runga ko Wiremu Toetoe no Waikato, ka mea, Wharongo mai e te iwi katoa o tenei huihuinga, ko ahau te tangata kino rawa i nga ra o te kingitanga o Potatou, na, kua tae ahau ki ngawhenua o tawahi, kua kite ahau i nga kingi e noho mai ra i t era whenua nui i Uropi,. Kaore te mana o tetahi Kingi i eke ki runga ki tetahi Kingi, no reira katahi au ka mahara (au e ! he tika ano te mohiotanga o te iwi kit e whakatu i tetahi Kingi mo ratou, koia ah u ka mea me kati te rori, ka huri.

Kei runga ko Wiremu te Waharoa ka mea, kua oti enei kupu. Na Whakarongo mai e tenei huihuinga, e toru enei take korero ka whakapuakina nei, ko te reti, me reti ranei me kore ranei, ko te nama, me nama ranei me mutu ranei, ko nga rongo taima me whakarite, ko nga Pakeha e noho ana i roto I nga rohe o nga maori, me per ranei me kore ranei, ma koutou ena e whiriwhiri, ka huri tenei.

Na, he mea wehewehe nga tangata motu ke tenei iwi, me tera iwi, me ia iwi, me ia iwi, a he mea rite tonu a ratou mohiotanga, he mea tuhituhi ki te pepa, ta tenei iwi tat era iwi, ta tera atu tat era atu, koia ra t enei. 1. Me aroha nga Pakeha e noho ana i o tatou rohe. Nga Pakeha pai ano ia. Ko nga Pakeha e ahua kino ana me pei atu. 2. Tu arua, ko te reti, kaore e pai inaianei no te mea he ra kuraruraru enei ra. 3. Tuatoru, ko nga rongo taima me whakaea. 4. Ko te nama me whakamutu. 5. Ko te whenua tautohe ma te whakawa e tirotiro e mahi.

No te rua tekau ma whetu, 27 Oketopoa, 1862, ka whakatika te Kingi ka mea. Haere mai e nga tangata o te ita o te nota o te weta o te hauta. Haere mai ki Waikato, he iwi Rangatira ano tatou i mua iho, inaianei, ahokoa mangu te kiri kia marama te whakahaere a nga kai whakahaere tikanga, kia mau kite Ture kit e aroha kit e whakapono.

Kei runga ko Pihopa Herewini, ka mea. Tena koe. E Mautaera te Rangatira o Waikato. K otaku tenei kia kotahi te Ture, ko ta te Kuini; kia kotahi te mana, ko to te Atua, kaua e wehea nga Ture kia rua, ka raruraru. E Wiremu Tamehana me homai Waitara kia Whakawakia, me Tataraimaka kia hoki atu aku Pouaru ki to ratou Pihi, ma korua ko Matutaera e whakaae mai, kei whak aro korua ki tetahi atu. Ki te mea ka puritia a Tataraimaka ka Hoki matou ko aku pouaru ki tawahi "ka whiho tenei hei whenua raruraru.

Ka tu Kereopa no Roturua. Whakaronga ra e tenei hui, taku hei mua ano te whakaaronga kia whakawakia a Waitara, inaianei ekore e ahei, e rite anan nhoki kit e puhera witi kua pakaru nei kit e whenua, a mawai e kohikohi kia rite ai kit e taimaha o mua.

page 14

Ka tu ko Hoera no Ngatiporou no whiapu, i mea. Kaore e pai kia eke mai te mana o Kuini, ki te mana o Kingi Matutaera ekore hoki e ahei te hoiho te kau ranei kit e pea kotahi. Na taku whakaaro mo Waitara i whea hoki i mua i te wa e marama ana, titiro hoki, I whakawakia e ngira me tetahi atu taonga ina tahaetia. Ko Waitara ko te mea nui waiho ana me te toto e Whakawa, ka huri. Ka tu ko Tamehana te Waharoa. Ka mea. E Pihopa, kit e whakawakia Waitara, me pehea te Kingi? E ki ana koe kei reira anake te mate, ki taku, ko te Kingi te mea nui na i te wa e whawhai ana ki Waitara, ka tae mai a koutou reta ki ahau, i penei. E Wi. Tikina houhia te rongo, kaore he aha kit e Kingi, no reira haere ana ahau ki te hohou i te rongo. Na i taku hokinga mai ka ki mai koutou. E. Wi, tukua iho te mea na ki raro, katahi ahau ka mahara e mamingatia ana ahau, mawai ano e whakaaro nga tini raweke a te Kawana e Whakapokaikaha nei i au i te motu nei, ka he ra taku Manawa, mawai ano e karo tenei me tera, ka huri.