Herepete Rapihana: ka haere tonu nga patai ki a ia.

357. Henare Kaihau: I a koe e noho nei i Poneke e tu ana koe hei mema mo te komiti Maori i tukua mai e nga iwi o te Motu nei hei mangai mo ratou hei uiui hei whiriwhiri i nga tikanga i uru ki roto ki te Pire e takoto nei?

Herepete Rapihana: Ae; ko au tetahi o nga mema o taua komiti.

358. Henare Kaihau: He tiamana ano to taua komiti?

Herepete Rapihana: Ae; ka rua nga tiamana. Kotahi no te tuatahi, no tona haerenga whakaturia ana he tiamana ano hei whakakapi i tona turanga.

359. Henare Kaihau: Ko wai te rua o nga tiamana.

Herepete Rapihana: Ko Te Heuheu.

360. Henare Kaihau: I rongo ranei koe i nga korero a te tiamana tuarua o taua komiti i korero ai i te aroaro o tenei Komiti, e whakahe ana ki te Pire e whiriwhiria nei?

Herepete Rapihana: Ae.

361. Henare Kaihau: Kua tuhituhia katoatia ana korero i ai, e pehea ana o whakaaro mo aua korero?

Herepete Rapihana: E whakatika ana au i ana korero mo te Pire nei, engari kaore au i te tautoko i ana whakahoki ki nga patai; ara, ki toku whakaaro kaore e kitea i runga i ana whakahoki patai he huarahi e oti ai tenei take uaua.

362.Henare Kaihau: Ko te hea wahi o ana whakahoki patai tau e whakahe ana—ki tau whakaaro, he aha te he o ana whakahoki patai.

Herpete Rapihana: He maha ana kupu i korero ai i runga i tana utunga i nga patai kaore e taea e au te tautoko.

363. Henare Kaihau: Me korero e koe ki te Komiti nga wahi o ana korero e ki nei kaore e taea e koe te whakaae.

Te Tiamana: Ki taku whakaaro kaore he tikanga e whaia ai nga wahi katoa o nga korero a te kai-whakahoki patai o mua atu i tenei. Mehemea koi na he mahi ma fa kai-whakahoki patai he korero page 43mai i nga wahi o nga korero a tetahi kai-whakahoki patai e whakaaetia ana e ia me nga wahi kaore i te whakaaetia e ia ki te pera, e kore rawa e mutu i a tatou te mahi nei. Ko te mea, e hiahiatia ana e tatou ko nga whakaaro o te kai-whakahoki patai mo te Pire nei, kaore tatou i te hiahia k, ona whakare mo nga korero a etahi atu kai-whakahoki patai.

Henare Kaihau: Ki te whakahe te Tiamana ki taku patai, kaati, e kore e patairia e au, engari ki taku, kaore e pai kia tohu patai noa iho tatou, heoi hoki te utu mai ki ena tu patai he "Ae" he "No" ranei

Te Tiamana: Ko te mea hei whai man ko tona ake whakaaro mo te Pire, a mana ano e whaka-marama haere ana utu ki nga patai i runga i tana huarahi i kite ai kaore he tikanga e uia ai e koe tana whakaaro mo nga korero a tetahi atu kai-wlwkahoki patai.

364. Henare Kaihau: E pai ana, e kore e patairia e au te patai. (Ki te kai-whakahoki patai tenei): I korero koe i tahi ra ake nei, ki to whakaaro ko te rarangi e tutaki nei i te hoko whenua te mea nui rawa i uru ki roto ki te Pire; e pera ana tau?

Herepete Rapihana: Ae

365. Henare Kaihau: Ko te hiahia tena o nga iwi katoa, kia tino whakatutukitia taua tikanga: ara, me tino whakamutu rawa te hoko i nga whenua Maori?

Herepete Rapihana: Ae, koi na te hiahia o katoa. Koia tena te tino kupu i roto i te pukapuka inoi i tukuna atu nei ki te Kuini.

366. Henare Kaihau: I patai atu te Tiamana ki a koe i te Paraire kua hori ake nei mo nga whenua kikino, kore utu, ara, iti rawa te utu, o ton takiwa, a ki taku mohio atu ki to whakahoki i te patai, i penei, kia tu te hui ki Pei Whairangi ia Maehe e haere ake nei ma taua hui e whakatau me hoko ranei etahi o nga whenua me pehea ranei. I penei pea to kupu tera taua hui ki Waitangi e whakaae kia hokona nga whenua kikino o tou takiwa. I pera ranei to kupu kaore ranei?

Herepete Rapihana: Kaore. Ki taku mahara i penei taku kupu: ma te hui e whakatau he tikanga e riihitia ai aua whenua.

367. Henare Kaihau: Ae ra; engari i patai au mo te boko?

Herepete Rapihana: Ki taku mahara kaore au i korero mo tena.

Te Tiamana,: I penei te utu mai a te kai-whakahoki patai i tetahi o aku patai i patai ai ki a ia i te Paraire, ki tana me riihi aua whenua, kaua e hokona. Koia enei ana kupu: "Ki taku whakaaro, te mea tuatahi e pumau ai te ora ki te iwi Maori me whakamutu te hoko whenua".

Henare Kaihau: Ae; engari ki taku mahara kei muri iho i tena.

Te Tiamana: Katahi ka patairia ano e au, "Kaati ki tau me waiho noa iho aua poraka whenua kia takoto kau ana, kaua rawa e mahia ki te kai a ake tonu atu?" I penei tana utu, "Kaore au i te ki me waiho noa iho aua whenua a kaua e mahia; e penei ana taku kaua e hokona." A muri iho i tera ka korero mai ano ia, ka mea, "Ki taku me waiho katoa ena mea ma te hui ki Waitaugi e whakatau be tikanga, ma taua hui e whakatakoto he ritenga mo aua wahi. Engari i naianei tae noa ki te ra e tu ai taua hui, me tutaki te hoko i nga whenua Maori." Haere tonu ana korero me riihi nga whenua kaua e hokona. Mo te patai a Wi Pere, ara, "Ko te upoko o te Pire tau e hiahia ana kia paahitia, ara, ko te rarangi e mea nei me whakamutu te hoko whenua?" i penei te whakahoki, "Ae; engari ko taku hiahia me whakamutu te hoko whenua i runga i te aronga o nga kupu o te pukapuka inoi i tukuna atu nei ki te Kuini."

368. Henare Kaihau: A kaati, he pehea te whakaaro mo tenei Pire? Me whakaoti he tikanga mona i naianei, me nuku ranei mo tetahi atu wa ka hurihuri ai, ara, me patu atu ranei i naianei kia kore atu kaua ranei?

Herepete Rapihana: Kua utua ano e au tena patai i mua ra. Kua ki au heoi taku e hiahia ana kia oti i tenei tau ko nga hoko whenua kia whakamutua, a ko era atu mea katoa me waiho ena ma te hui ki Waitangi e whakatau.

369. Henare Kaihau: E mea ana koe kia tukua atu tenei Pire ki te hui ki Waitangi ma taua hui e whiriwhiri?

Herepete Rapihana: Ae; engari me paahi e tatou te rarangi e whakamutu rawa nei i te hoko whenua Maori.

370. Henare Kaihau: E ki ana koe ko to hiahia me tuku atu tenei Pire ki te bui ki Waitangi, a ma taua hui e whakatau he tikanga mona; kei te rite katoa ranee nga whakaaro o to koutou komiti mo tena hiahia ou?

Herepete Rapihana: Kaore au e tika hei whakahoki i tena patai He maha nga mema o to matou komiti e noho nei, ma ia tangata o ratou e korero atu ona whakaaro mo tena patai.

371. Henare Kaihau: I ki koe i naia tonu nei he mema koe no to komiti Maori: E patai atu ana ahau ki a koe, mehemea ranei ko tau i korero ake na te whakaaro o taua komiti. Kua tau ranei i taua komiti he whakaaro ma ratou mo te Pire nei?

Herepete Rapihana: Ki taku mohio ki te tarohia e te kai-patai nga pitihana i tukua mai nei hei turaki i te Pire kei reira te utu mo tana patai.

372. Henare Kaihau: Ehara tena i te utu ki taku patai. Ko taku e whai ana kia mohio au kei te korero ranei koe i au ake whakaaro kei te korero ranei koe i runga i to tuunga hei mema mo taua komiti?

Te Tiamana: Tena pea ehara ia i te tangata i whakamanaia hei mangai mo te komiti.

Henare Kaihau: He putake whanui rawa tena. E patai ana ahau mehemea kei te hiahia katoa te komiti Maori kia tukua tenei Pire ma te bui ki Waitangi e whiriwhiri

Te Tiamana: Tena pea kaore ia i te kaha ki te whakapuaki i nga whakaaro o taua komiti, heoi tana e kaha ki te korero atu ki a koe ko tona ake whakaaro.

Henare Kaihau: Ki taku mohio he mema ia no tetahi komiti a kua tau i taua komiti tana kupu, a ki te kore e whakahokia e ia te patai mo te kupu i tau ra i te komiti he aha te pai ona kia haere mai ki konei korero ai?

Te Tiamana: Tena pea kaore ano nga whakatau a taua komiti i ripoatatia, na reira pea kaore e tika mana e utu atu to patai.

Herepete Rapihana: He pai pea kia korero atu au e rua nga mea i whakataua e matou. I penei page 44ta te komiti: ko te wahi o te Pire e whakaae nei kia whakamutua katoatia nga hoko whenua Maori me paahi tera i naianei hei ture, engari ko te ruinga o te Pire e pa nei ki etahi atu mea me nuku kia tu ra ano te hui ki Waitangi, ama taua hui e whakatau he tikanga.

373. Henare Kaihau: Kaore ranei koe i rongo i te whakahoki a Te Heuheu mo tetahi patai rite tonu ki tena i patairia e an? I ki mai ia ko tona hiahia me patu rawa atu te pire kia mate atu kaua e nukuhia, e ahatia atu ranei, a i te mea ko ia te tiamana o te komiti e tu nei koe hei mema, ki to mahara kei te tika ranei tana korero, i mohio ranei ia ki ta te komiti i whakatau ai?

Herepete Rapihana: Ae; engari e rua nga kupu a Te Heuheu. Tana kupu tuatahi, me patu rawa atu te Pire, a ko tetahi o ana kupu me nuku kia tu te hui ki Waitangi.

374. Henare Kaihau: Ki taku mohio atu ki nga korero a Te Heuheu, i penei na, ko to ratou hiahia me patu te Pire kia mate rawa—kia takoto tiraha rawa, a kaore ratou i te hiahia kia tukuna atu ma te hui ki Waitangi e whiriwhiri. Kaore koia i penei ana korero i konei?

Herepete Rapihana: Kaore au i te mohio. Kua ki atu ano nei hoki au i au e patairia nei e te Komiti nei ko aku ake whakaaro aku e korero atu ki te Komiti nei, a ki te kore e rite aku korero ki a Te Heuheu, i pena ai, kei te korero ia i ana whakaaro a kei te korero au i aku.

375. Henare Kaihau: A kaati, nau ake enei whakaaro e korerotia nei e koe, kaore koe i te tu hei mangai mo tetahi iwi?

Herepete Rapihana: Kei te korero atu au i te hiahia o Ngapuhi i au e ki atu nei me nuku te Pire kia tu te hui ki Waitangi. Kaore au e kaha ki te korero mo etahi atu iwi o te Motu nei. Engari kua rongo au tenei ano etahi pitihana a era atu iwi o te Motu nei kua tae mai ki te Paremete mo te Pire te take.

376. Henare Kaihau: He pehea nga korero?

Herepete Rapihana: Ki te kore te Pire e taea te turaki i naianei kaati me nuku atu mo tera tau.

377. Henare Kaihau: E penei ana tau ki te patua te Pire i naianei me nuku atu mo tera tau.

Herepete Rapihana: Ae.

378. Henare Kaihau: E ki ana koe ko te hiahia o te iwi ki te patua te Pire me tuku atu kia whiriwhiria e te hui ki Waitangi; e pera ana tau?

Herepete Rapihana: E penei ana taku koi na te hiahia o toku iwi, o Ngapuhi; engari, kua rongo au, ko nga iwi o etahi atu wahi o te Motu kei te hiahia me nuku te Pire ki tera tau. Ko to Ngapuhi hiahia me nuku te Pire kia tu te hui ki Waitangi, a kua rongo ano te kai-patai i tenei kupu aku i mua ra.

379. Henare Kaihau: E patai ana ahau mehemea kei roto ena korero i nga pitihana kua tae mai nei? I kite ranei koe i tetahi pitihana e pena ana ona korero?

Herepete Rapihana: Mehemea e hiahia ana te kai-patai kia kite ia i nga korero o roto i nga pitihana, mana e kimi nga pitihana e titiro nga korero o roto.

Te Tiamana: Ki taku whakaaro heoi ano nga mea e taea e te kai-whakahoki patai te whakaatu ko ona ake whakaaro tae atu ki nga whakaaro o Ngapuhi, o te iwi nana ia i tuku mai ki konei hei mangai mo ratou.

Henare Kaihau: Ae ra; engari kua hipa atu tana i tena. Kua ki ia, koia tera te hiahia o Ngapuhi, engari ko nga iwi o te pito whaka-runga nei kei te hiahia ki tetahi atu mea. Ki taku, kua korerotia hoki e au nga pitihana, kaore rawa he tangata kotahi i roto i te tekau mano e whakahe nei i tenei Pire i tono kia nukuhia te Pire ki te hui ki Waitangi.

Te Tiamana: Nou pea tena pohehe. Ka tuaruatia ano toku kupu, ko ta tatou e hiahia ana kia puakina mai e ia ko tona ake whakaaro me to Ngapuhi mo tenei Pire, ko ia hoki te mangai mo taua iwi. Ko nga pitihana, waiho ake ena, ma aua mea ano e whakaatu ake nga korero o roto i a ratou, ina taea te ra e whiriwhiria ai aua mea.

Henare Kaihau: Ae; engari e hiahia ana au kia tino marama nana ake ona whakaaro, kaua e kiia na te iwi aua whakaaro e korerotia nei e ia. Kaore au e pai kia whakapaea na etahi atu iwi ana korero Kaore au e pai kia kiia na etahi iwi aua whakaaro, i te mea ehara i a ratou.

Herepete Rapihana: Kua ki atu nei hoki au ki te kai-patai tenei ano nga tangata kei roto i te ruma nei e noho ana hei mangai mo etahi atu iwi i waho atu i toku, a he mema katoa ratou no te Komiti Maori, mana e patai atu ki a ratou ina tu ratou ki te korero ki te Komiti, ma tera pea e tino marama ai ia.

Henare Kaihau: E tika ana; engari kaore au e ahei ki te patai atu ki ena kai-whakahoki patai ina tu mai mo nga mea e pa ana ki tenei kai-whakahoki patai. Na reira au i patai ai ki tenei kaiwhakahoki patai. Otira, ki taku mahara kaore kau he huanga o te patai atu ki a ia i enei patai, notemea mehemea nei kaore ia i te mohio. Na reira, pea, me tuku atu e au ma tetahi atu e whakamutu nga patai ki tenei kai-whakahoki patai. Tena e pan i au te rua ra, te maha atu ranei, e patai ana i a ia mehemea ka whakamenea atu e au aku patai e takoto oti nei mona. E hiahia ana au kia tino marama te takoto o tenei mea, koia tenei te take: Ki taku kaore ano i tino tau i nga iwi Maori o tenei Motu te huarahi e whakahaerea ai e ratou tenei mea. E ki ana etahi kua kitea e ratou he huarahi e oti ai tenei mea uaua, e mea ana etahi, Kaore, kei te he ta koutou; kei a matou ke te huarahi e taea ai." Na reira au i hiahia a. kia tino kitea nga whakaaro o ia takiwa i tuku mangai mai mo ratou ki konei hei mema mo te Komiti Maori e whakahaere nei i tenei mea.

Te Tiamana: Kua mahamaha noa iho nga korerotanga mai a tenei kai-whakahoki patai ki te komiti i ana ake whakaaro, i nga whakaaro hoki o te Iwi o Ngapuhi: ara, me nuku tenei putake katoa kia tu te hui ki Waitangi, ki reira korerotia ai.

Henare Kaihau: He tika tonu tena, i pena ia, engari i ia penatanga mai ana kaore e kore ana tana apiti mai hoki i nga ingoa o nga iwi o waho i a Ngapuhi.

Te Tiamana: Tenei ano ra etahi kai-whakahoki patai kei muri, a ma ratou e korero te taha ki o ratou nei iwi.

Henare Kaihau: He mea noku kei mahue tenei ahua o ana korero; ara, ehara i te mea i korero ia mo nga hah, a anake o tona iwi engan kua huia atu hoki e ia ki roto ki tana korero nga iwi o waho atu i tona, me tana ki mai he rite tahi o ratou whakaaro. Kei kiia a muri ko ia te mangai o etahi iwi page 45o waho atu i tona ake iwi. Kei waiho pera, a, a te wa e whiriwhiria ai te Pire, kei Mia na te iwi katoa ana korero i korero ai.

Te Tiamana: He patai ano au kei te toe.

Henare Kaihau: Kaore kau. Kua pouri rawa au i te mahi a te Tiamana e whakararuraru tonu nei i aku patai na reira kua mea au kaore kau he tikanga e haere tonu ai aku patai.

Te Tiamana: Ka nui hoki toku pouri mo te paanga o te pouri kia koe, engari mehemea i waiho tonu i tau huarahi whakahaere patai e kore rawa e oti i a tatou te mahi nei.

380. Te Maka: He aha te take i nui rawa ai to whakaaro mo te hui ka tu nei ki Waitangi?

Herepete Rapihana: Ko te take, tera e tu he hui nui rawa atu ki reira i runga i nga main a te Kotahitanga.

381. Te Make: Te ingoa e whakahuatia na e koe, te "Kotahitanga," e pa ana tena kupu ki te Motu katoa ki te pito anake ranei whaka-raro, ara, ki a Ngapuhi?

Herepete Rapihana: Ko te tikanga ra, me uru nga iwi katoa o nga Motu e rua ki te Kotahitanga, eneari tenei ano etahi iwi kaore e whakaae kia uru ratou ki roto.

Henare Kaihau: E te Tiamana e mea ana ahau kia whakaatu mai te kai-whakahoki patai tera ano etahi iwi kei etahi wahi o te Motu nei kaore i te uru ki te Kotahitanga.

Te Tiamana: Ma Te Maka pea e tono atu ki te kai-whakahoki patai kia whakamararaatia mai tena.

382. Te Maka: Ko wai ma nga rangatira nama i karanga te hui ki Waitangi?

Herepete Rapihana: Na nga kai-whakahaere o te Kotahitanga.

383. Te Maka: Kei tea ena tangata e noho ana nana i karanga tena hui?

Herepete Rapihana: Kei te Tai Hauauru etahi, kei te Tai Rawhiti etahi, a kei te takiwa o Ngapuhi etahi.

384. Te Maka: Korerotia mai etahi o nga ingoa o ena rangatira?

Herepete Rapihana: Ko Te Heuheu tetahi, ko au tetahi, ko Timi Waata Rimini to Te Arawa, ko Hone Paerata to te Tai Rawhiti, ko Taare Tikao to Te Waipounamu, ko Eaniera raua ko Pene Taui o Ngapuhi, a ko Hamiora Mangakahia to te takiwa o Hauraki.

385. Te Maka: Ko wai te tangata nana i ki me tu te hui ki Waitangi? Tena ano pea he hekeretari to koutou i runga i tenei tu mahi; ko wai to kontou hekeretari?

Herepete Rapihana: Ko Pene Taui te tino tangata nana taua karanga i te hui ki Waitangi.

386. Te Maka: I uru ranei a Hone Heke, to kotou mema, ki tena karanga hui ki Waitangi?

Herepete Rapihana: Kaore; notemea na matou ke i whakariterite te karanga mo tana hui, i whakaritentea ki konei i muri iho i te hui ki Papawai.

387. Te Maka; Mehemea kei te nui rawa te hiahia o nga rangatira o Ngapuhi ki tena whakahaere, he aha te take i kore ai e tukua mai e ratou ko Hone Heke hei mangai mo ratou ki konei, i tuku ke mai ai i a koe, i te tangata tauhou, hei whakapuaki i a ratou korero mo tenei take nui e pa nei ki te iwi katoa?

Herepete Rapihana: Tena pea ko etahi o nga mema o tenei Paremete kei te pupuri i a Hone Heke kia noho atu. Kaore au i te mohio ki te take.

388. Te Maka; E penei ana koia tan ko koutou anake kei te whakatakoto tikanga mo tenei hui a kaore to koutou mema i roto i te Paremete i te uru ki ta koutou mahi.

Herepete Rapihana: Mo te hea mea?

389. Te Maka: Mo te hui ka tu nei ki Waitangi?

Herepete Rapihana; Kaore au i te mohio. I taku taenga ki reira kaore au i kite i a Hone Heke. Tae rawa atu au kua riro ia; engari i tae mai nga reta a Pene Taui ki a matou.

390. Te Maka: Ko tona ritenga ko Hone Heke te tangata tika hei whakapuaki i nga whakaaro o Ngapuhi. Te Take o tenei patai aku, he hiahia noku kia mohio au ki te take i kore ai e riro ma to koutou mema o te Paremete e tautoko tenei karanga hui, i te mea ko ia ke te tangata e tika ana kia mohio ki nga hiahia o te iwi katoa o Ngapuhi, he mea hoki noku kia mohio au ki te take i kowhiria ai ko koe hei mangai mo ratou ki konei a i ngaro atu ai to ratou mema o te Paremete?

Herepete Rapihana: Kaore au i te mohio ki te take i kore ai a Hone Heke e tae mai ki konei. Heoi te mea e taea e au te korero atu: ko au te tangata i kowhiria e te iwi o Ngapuhi hei haere mai ki te hui ki Wairarapa. a te mutunga o taua hui haere mai ana au ki Poneke nei, a e mho nei au.

391. Te Maka: Ehara koia tena i te mahi rereke rawa a nga rangatira o tou takiwa ara, te tuku wai i a koe hei mangai mo ratou, te tukua mai ai ia Hone Heke, i to ratou mema o te Paremete?

Herepete Rapihana: Ae; engari tenei ano te take. Ko ahau tetahi o nga Minita o te Kotahitanga.

392. Te Maka: Tena ranei koe e pootitia hei mema mo te Paremete a tenei pootitanga e haere ake nei hei riiwhi mo Hone Heke?

Herepete Rapihana: Kaore. Kaore au i mohio ki tena, kaore hoki au i te hiahia. Kia hoki au ki te kainga ka uia e au take i o ngaro atu ai a Hone Heke i konei.

393. Te Maka: Ko te hui nui ka tu nei nei ki Waitangi, ka kiia pea he hikitanga tera no te hui ki Wairarapa, ara, ka kiia i hikitia ki reira te hui i tu nei ki Papawai?

Herepete Rapihana: Ko te tuunga ra tera o te Kotahitanga mo te tau e haere ake nei. Kotahi tonu tona tuunga i ia tau.

394. Te Maka: Kaore pea koe i te ata maratna ki taku patai. E penei ana te tikanga o taku patai, ma tu taua hui fa Waitangi ka mau tonu ranei nga whakahaere me nga mahi an a iwi i mahia nei ki Papawai, a ka mutu taua hui ki Waitangi ka nukuhia pea ki tetahi atu kainga o te Motu nei a tera atu tau?

Herepete Rapihana: Ae; koi na te mahi i ia tau i ia tau.

395. Te Maka: I tu ia nei tetahi hui nui a nga Maori ki Wahi: na te Kotahitanga ano pea hoki tera hui?

Herepete Rapihana: Kaore. Na Waikato ake te tikanga o tera hui

396. Te Maka: Mehemea he whakahaere ano ta te hui i tu nei ki Wahi a he whakahaere ano ta te Kotahitanga, ka waiho pea tena hei whakangehe i mahi a te Kotahitanga. Ina hoki ka rua ena page 46tikanga. Kaore e tika tenei ingoa te "Kotahitanga" hei ingoa mo ta koutou hui, i te mea, kaore e mene ana nga iwi ki raro i tana whakahaere?

Herepete Rapihana: Ae; engari ko te whitu tenei o nga tau e ta ana te Kotahitanga, a e toru tekau ma whitu mano nga tangata kua uru In taua whakahaere.

397. Te Maka.: E penei ana koia tau e toru tekau ma whitu mano nga tangata e tautoko ana i te Kotahitanga, a kei waho atu ena i nga tangata i tae nei ki te hui ki Wahi, a i tae ki reira etahi tangata o nga iwi katoa o te Motu, haunga hoki a Ngapuhi kaore i tae?

Herepete Rapihana: Kaore au e kaha ki te utu i tena patai, notemea kaore au i tae ki te hui ki Wahi; engari ko nga tangata e ki nei au e toru takau ma whitu mano kua haina katoa i tetahi pukapuka.

398. Te Maka: Kaore au i te kimi take hei whakahe i o korero.; he mea ke noku kia tuwhera ai he huarahi mou hei whakau i o korero. I kite hoki au i te nui o nga tangata i tae ki te hui ki Wahi, a mohio tonu atu au no etahi atu takiwa o te Motu etahi, a kei te mohio baton kaore i tino nuku atu i te wha tekau mano nga morehu. o te Maori e noho nei i tenei whenua, na reira me pehea e koe te ki e toru tekau ma whitu mano nga tangata e tu ana ko koe tetahi o nga mangai mo ratou?

Herepete Rapihana: Ko te mea mana e whakatika taku korero ko te pukapuka, kei a matou hoki taua mea, kei reira te hainatanga o ia tangata i tona ingoa, a e toru tekau ma whitu mano nga ingoa kua hainatia ki taua mea.

399. Te Maka: Kaati, me penei te titiro a te Komiti ki o korero, ko nga rangatira i tae nei ki te hui ki Wahi e takahi ana i nga tikanga o te Kotahitanga, ina hoki i tae ratou ki reira tautoko ai i tetahi atu tikanga.

Herepete Rapikana: Ae; kaore ra au i ki kua uru nga iwi katoa ki te Kotahitanga. I ki ano au kaore etahi iwi i uru. Ko nga iwi o Waikato etahi kaore i uru, a ko nga iwi o Te Whiti raua ko Tohu etahi kaore i uru.

400. Te Maka: No roto ranei i te Kotahitanga te Pire a Henare Kaihau e korerotia nei e koe? Herepete Rapihana: Kaore; he motu ke tera; engari e hiahia ana te Kotahitanga kia tukua atu ki a ratou kia whiriwhiria.

Henare Kaihau: E hiahia ana ahau ki i te patai i tetahi patai ki te kai-whakahoki patai hei whakamarama i etahi mea.

Te Tiamana: Ae; engari ki te hoatu he taima ki tetahi mema o te Komiti hei pataitanga mana i te kai-whakahoki patai me pau katoa i a ia i taua taima ana patai, heoi te mea e tuwhera ki a ia i muri iho ko te patai kia whakamaramatia tetahi mea i korerotia.

Henare Kaihau: E pai ana, e kore au e patai. Engari me penei taku whakahe mo tenei mahi: tera pea e pohehetia nga korero a te kai-whakahoki patai, a ka waiho hei pohehetanga mo etahi tangata.