Pire Whakawhiti Whenua.

Te Retihana. — E te tumuaki kua mauria mai e ahau te ripoata a te Hui mo runga i tenei Pire a e penei ana nga tikanga. Kua whakaae ratou kia patua nga kupu i roto i te rarangi 7 me te tapiri atu i enei hei riiwhi mo era ara. Ki te mea ia kahore he mea e mau ana i roto i tenei Ture e whakamana i tetahi mahi, tuku ranei i tetahi whenua kihai nei i mahia i runga i te tika kihai ano hoki i utua ki te utu tika ki te tangata nona te whenua. E motini ana ahau me whakaae te ripoata a te Hui.

Timi Kara. — Kahore ahau e tino marama ki nga tikanga o tenei menemana. Me ki ake ano hoki ahau ki te Whare kihai ahau i whakaae ki era mema o te Hui, ko te take e mahara ana ahau ko nga huarahi katoa i maharatia ai hei tiaki hei awhina hoki i nga tangata e mahi ana i era mahi kua oti te whakauru ki roto te Ture Whakatikatika i te Ture Kooti Whenua Maori, a mehemea kihai i uru katoa ki roto i taua Ture kei te neke ke ake nga tikanga i aku i whakaaro ai inaianei. Ko taku whakaaro tenei me waiho tenei Pire mo a tera Paremete. Ko te mea pai rawa ia me tino whakarere rawa atu tenei Pire, ki te kore me patu te rarangi 7.

Taipua. — E te tumuaki kahore ano kia whakamaoritia nga menemana no reira kahore ahau e mohio ki nga tikanga o roto. Akuanei i te mea e whakahe ana te mema Maori o te Tai Rawhiti ki te ripoata a te Hui tena pea kei te koni ake nga tikanga o taua menemana inahoki ko ia te mema e tino mohio ana o nga mema Maori ki nga tikanga o taua menemana. Heoi e mahara ana ahau ko te mea tika me nuku te korerotanga o tenei Pire mo a tera Paremete. Ki taku mahara ko te huarahi tika tenei no te mea kua maha nga Hui mo runga i tenei mea, a ki taku titiro atu kahore e aro tahi te whakaaro o nga mema. Ki taku mahara heoi nei te mea i whakahe ai te Minita o nga whenua ki nga mene. mana i tukua i te tuatahi he mahara nana e tino ngawari ana ki te taha ki nga Maori. Ki taku whakaaro me mau tonu tatou ki nga menemana i tukua i te tuatahi no te mea ki taku titiro atu e pai ana mo te Pakeha me te Maori hoki. Mehemea e pahitia ana tetahi Pire penei me tenei e mahia nei tera auo e whakatikatikaia heoi ko te mea tika me whakarere tonu atu inaianei. E toco atu ana ahau ki te Kawanatanga kia unuhia tenei Pire, ki te kore me waiho ano i tona ahua i te rironga mai i roto i te Komiti Motuhake. Ki taku whakaaro he nui te he kua tau i runga i te mahinga o tenei Pire. Ko te take he maha nga mema o nga Whare e rua kei te hiakai ki nga whenua Maori, ka uru nga whenua katoa kua pa nei tetahi whakahaere ki roto i tenei Pire. I whakamana e te Ture o te tau 1886, nga hoko kua timatangia e nga Pakeha. Kihai taua Ture i hanga i runga i nga tono a nga Maori, ekore ano hoki e tika kia whakataua nga he o taua Pire ki runga i a ratou. Na ahakoa te ture e whakaeke nei i nga here i runga i nga whenua Maori tahuri tonu iho nga iramutu o tetahi o nga Kawana o Niu Tireni ki te whakamatau kia riro i a ratou a Maungatautari Poraka i Waikato. I te mohio tonu hoki ratou i herea a taua whenua e te Kooti kei hokona heoi tahuri ana ratou ki te hoko. Mehemea na tetahi tangata i hoko kihai nei tona mana i rite ki to te Kawana ekore rawa e whakaputaina he Karauna karaati. Ehara i te mea tika kia tukua he tikanga ki te Pakeha kia takahia te Ture. Mehemea e uru ana nga hoa me nga mema o te Kawanatanga ki te hoko whenua Maori ehara i te mea tika kia hanga he Pire hei awhina i a ratou. He nui te taumahatanga e tau ana ki runga i nga apiha o te Kawanatanga i runga ano hoki i nga Tiati o te Kooti Whenua Maori i runga i tenei tu whakahaere ture whenua Maori. E kitea ana hoki tenei ki te nui o nga pitihana e tukua mai ana ki te Whare me te tono kia whakawakia tuaruatia kia maha atu ranei nga whakawakanga. Ko te take i puta ake enei page 65raruraru i etahi wa no te whakaturauga i etahi tangata mohio kore hei Kaiwhakawa a ko te mea tika mehemea e kitea ana e te Kawanatanga kahore e tika a ratou mahi me pana atu me te whakatu i nga tangata mohio.

Te Tumuaki. — He whakamahara atu tenei naku kahore nga ture whenua Maori katoa o te koroni i te aroaro o te Whare, erangi ko te ripoata anake a te Hui mo runga i tenei Pire.

Taipua. — He whakamahara atu taku ki a koe i te take e korerotia nei e tatou. Ki taku mohio ko te mea tika me tono te Kawanatanga kia wkakaturia ano tetahi hui. Heoi nei ia te whakaaro i mahue i roto i taku ngakau me unu te Pire nei mo a tenei Paremete e haere ake nei ka mahi ai, ma reira hoki e whai taima ai nga Maori ki te whiriwhiri i nga tikanga o taua Pire.

Te Miterehana. — E hiahia ana ahau ki te ki atu ki te mema na kei te pohehe ia ki nga tikanga i whakaaetia e te Hui mo runga i taua Pire, i patua rawatia te rarangi 7 i runga i taua whakaaetanga a ratou. Otira i te mea e awangawanga ana nga mema kia hoki ki o ratou kainga e kore ahau e whakaroa i te korero erangi ka motini ahau i tenei menemana. Kahore te Whare e whakaae ki nga tikanga i korerotia mai e te hui me te ki atu atu hoki ki te Kaunihera e hiahia ana te Whare kia patua te rarangi 7.

A whakaaetia ana te motini o te Miterehana.

Ka whakatakototia e Te PIKA tenei rarangi e whai ake nei, he whakarapopototanga o nga Pire me nga Pitihana me nga mea katoa kua mahia e te Paremete i tenei nohonga o Te Runanga Nui. Koia tenei. Nga inahi o Te Runanga Nui: —

• Nga Komiti Motuhake, 15
• Nga Komiti Tuturu, 14
• Nga Pire i tukua ki te Whare, 103
• Nga Pire i Whakamana hei Ture 39
• Nga Pire i taka, kaore i oti, 64
• Nga Pire Takiwa Motuhake, 5
• Nga Pitihana i tukua ki te Whare, 521
• No nga Pakeha, 406
• No nga Maori, 115
• Nga Pootitanga i runga i nga take korero, 158
• Nga ra i noho te Whare, 53
• Nga Patai ki nga Minita, 468
• Nga Tuhinga Take ki nga pukapuka, 1,020
• Nga pukapuka i waiho ki runga ki te Tepu o te Whare, 323
• Nga ripoata o nga Komiti, 472
• Nga Pire i Pahitia e te Kaunihera, 26

Nga Ture kua paahitia e whai paanga ana ki te Iwi Maori:—

1.	Ture Tiaki rnanu.
2.	Ture mo te Raliui o Te Karamu.
3.	Turo Kooti Whenua Maori Ture Whakatikatika.
4.	Ture Arai Hoko Tahae Whenua Maori.
5.	Ture Whakahaere Whakawa mo Ngarara me Waipiro.
6.	Ture Whakapau moni mo te Rerewe nui.
7.	Orimakatea Whakamana Take.
8.	Poututu Whakamana Whakawa.
9.	Ture Whakawhiti Whenua Whakatikatika.
10.	Ture Whakamana Take Whenua Waipa.
11.	Ture Whenua Rahui Tai Hauauru Pupuru.
12.	Ture Whenua mo Wi Pere.

Ta Hare Atikini. — Ka motini kia hikitia te Whare mo a te Paraire e haere ake nei, a kei taua ra ka tino whakanukuhia rawatia.

Hikitia ana te Whare i te ruatekau ma rima meneti te paahitanga o te tekaumarua o te ata po.

page breakpage break