Other formats

    TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

Nga kōrero a Reweti Kohere Mā

Te Take Mai o te Ingoa, Tuwhakairiora

Previous Section | Table of Contents | Up | Next Section

Te Take Mai o te Ingoa, Tuwhakairiora

Hei mokopuna ma Porourangi a Tumoanakotore. Ka moe i nga wāhine tokorua, Rutanga te tuakana, ko Rongomaitauarau te taina. Tokorua moe anake i a ia. Ka mate a Tumoanakotore, ka rite nga rā e tangihia ana ki to te rangatira tangihanga, ka takaia, ka kawea, ka whakairia ki runga ki te kauere, e tata ana ki Waiomatatini. Ko te toma[51] koiwi, ko Parororangi, kei runga tata ake kei te maunga. Kia taka te tau, kia pirau, ka kawe ai nga iwi ki taua toma. Ka hoki nga tāngata whakairi ki te kāinga, ka whiti i tētahi awa iti nei, ka pā te waha. Ka tū, ka whakarongo. Ka karanga anō. Ka kii rātou, 'Me te mea tonu ko te waha o te koroua nei.'

Ka whakahū ake rātou, ka akiaki iho te waha, 'Kei te ora tonu au, tukuna au ki raro.'

Ka hoki te whānau, ka titiro ake ki te kauere rā. Ka whai te waha, 'E titiro tonu ana aku whatu,[52] ka whakairia oratia au?' page 41

Te Take Mai o te Ingoa, Tuwhakairiora

Ka tukua, ka wetewetea nga takai, ka arahina ki te kāinga. He maha ōna tau i ora ai kātahi anō ka tino mate.

Ka moea e tana tama e Ngatihau, a Te Ataakura, te tamāhine a Poroumata he wāhine māna. Kei te tangi tonu ki tōna pāpā[53] i kōhurutia rā e Ngāti Ruanuku, ka hapū, ā, ka whānau he wāhine. Ka tino kaha rawa tōna tangi me tōna mamae, ki tana mahara hoki he tāne hei ngaki i te mate o tōna pāpā. Ka huaina e ia te ingoa ko Te Aomihia ko nga ao i mihi ai tōna pāpā, i haere rā ki te moana, ā, i kōhurutia ai.

Ka hapū anō a Te Ataakura, noho rawa atu rāua ko te Tāne i Opotiki, me te tangi tonu anō ki tana pāpā. I a ia e tangi ana ka takatakahi te tamaiti i roto i a ia, kātahi ia ka whakatauki iho:-

'E, i. Kia takatakahi koe i roto i a au he tāne
E ea i a koe te mate o taku pāpā?'

Whānau ake he Tāne, ka huaina te ingoa mo tōna tīpuna, ko Tumoanakotore i whakairioratia. Ka whakapotoa ko Tuwhakairiora.[54]

Na Mohi Turei

Te Pīpīwharauroa nama 129, Hanuere 1910. Whārangi 7.

[51]Toma: E mea ana au ehara tēnei i te kupu Maori engari he kupu Ingarihi mo te tomb arā urupā. Ko te kupu a te Maori mo nga wāhi tauraki koiwi he hore. He tikanga tonu na nga kaumātua te tango i nga kupu Pākehā, ka pōhēhē he kupu Maori, ina hoki kei te pōhēhē rātou he kupu Maori te pōhara. Ehara kau. Ina na ki te Pākehā, 'poor'.

[52]Whatu: Ko te kupu tēnei a Ngāti Porou mo te kanohi, te kupu tika. E kii ana ko Te Aungira, he rangatira no Ngāti Porou, i tana waiata, 'E hura o kanohi', kaore i ki, 'E hura o whatu.' He huhua nga rerenga o tēnei kupu o te whatu. Ki a Ngāti Porou te kouka he kāuka engari hoki he whenua kei Waiapu ko te Ahikouka te ingoa. Ko te ingoa pai mo te kauka he ti, ehara i te tea.

[53]Pāpā: Ko tētahi kupu whakamīharo tēnei. Kāhore ōna tūpuna Maori, he pōriro. He Pākehā katoa ōna tūpuna. E koro, e Mohi! Kaore ia a te Maori kupu mo te pāpā, he pāpā tonu hoki pea o te Maori? Na te Paipera i whakakotiti te Maori, ā, kei te kotiti tonu. Whakahoutia nei te Paipera e te komiti a Apirana Ngata, ka kotiti anō. Kaore rātou e mōhio ki te ingoa a te Maori mo te pāpā engari mo te whaea mo te kōkā. I tika rawa te Paipera, e kii nei, 'E to mātou matua i te rangi, kia tapu to ingoa.' He ingoa anō ia ta te Maori mo te pāpā he matua. A, kei te kotiti tonu. E kii ana Ngāti Porou, 'Kaore e motu i te toki. 'Kāti e mahi i ta koutou mahi. Kia kaha!

[54]Tuwhakairiora: Ka whakapotoa anō, ka kiia ko Tuhaka. He tokomaha nga Tuhaka o Ngāti Porou.

Previous Section | Table of Contents | Up | Next Section