Nga Mahi Tekateka

I whea rā nga tāngata mātau i nga wā e pēhia ana tēnei koroni e nga mahi tūtūā a Taranaki, a Waikato, i pā ai nga raruraru me nga mate kino ki te iwi Maori o Niu Tireni. I tangohia e Taranaki ko Rura rāua ko Riki nga atua. Ko ēnei atua nga pūtake mai o te raruraru, o te mate, ā, ko Te Ua te poropiti rāua ko Te Wiwini; i tū tēnei poropiti, i whai kupu ki a Ngāti Porou, ka taea e ōna atua te kukume nga tima o te Kāwanatanga ki uta takoto ai. I runga i tēnei kupu a taua poropiti ka tū te tima ki te ngutuawa o Waiapu ki te hari mai i nga hōia Pākehā mo te whawhai ki Waiapu. Ka kii te poropiti kia hui te iwi ki raro o te niu tū ai me Rura rāua ko Riki ki runga rere ai. Kei te kukume te iwi kia ū ki uta. No te rerenga o te tima kātahi ka kata a Ngāti Porou ka mea te iwi he kōrero parau.

I runga i nga totohe nūpepa e mea ana tētahi nāna nga kupu mōhio, ko tētahi e whakahē ana. Ki taku nei mōhio ko nga tāngata e puta ana mai i roto o nga kāreti nunui o nga kura, he mātauranga pūmau to rātou ki nga wehenga o nga kupu karaipiture, me ōna huihuinga. He pērā anō hoki nga mahi tohunga Maori he hanga noaiho kaore ōna painga. Ko au te tangata kaore e āro atu ki ēnā mahi tekateka. Hei aha? Heoi aku kupu ruarua.

Na Pineamine Tuhaka

Te Pīpīwharauroa, 1904.

He whakamārama tuatahi: No te tau 1867 ka whawhai ki roto o Waiapu, ko te Hauhau i ahu mai i Opotiki i muri iho o te kōhurutanga o Te Wakana. Kaore a Te Ua Haumene i tae mai ki Waiapu engari a Te Wiwini. I mate ia ki Pukemaire. Ko Ruru ko Pike ko nga kara ēnei a te Hauhau. Ko te Niu ko te pou i whakatūria ki roto o te pā, he porotititanga mo te iwi. No te huringa o nga upoko ka pōrangi nga Hauhau. I kiia ko te nui i Pukemaire na te Manu, nāna pea te rākau. Ko Pineamine page 192

Tuhaka he kaumātua rangatira no Ngāti Porou. Ka karapotitia a Mokena Kohere e te Hauhau ki roto o Te Hātepe ka rere a Pineamine ki Te Hātepe hei hoa matenga mo Mokena Kohere. Me i kore nga hōia Pākehā o Nepia, e mate a Mokena Kohere i te Hauhau. Reweti T Kohere

He whakamārama tuarua: Ko te ingoa mo tēnei kōrero na Reweti Kohere engari ko tōna ake ingoa i roto o Te Pīpīwharauroa nama 79, Hepetema 1904. Whārangi 9, ko 'Nga Mahi Maori'. Kei te mau tonu ki te tuhinga hoki a Pineamine Tuhaka.—Nga Etita