Other formats

    Adobe Portable Document Format file (facsimile images)   TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

New Zealand: Acts affecting Native Lands, 1886, 1888-91 and 1894-95

Niu Tireni. — Te Rima Tekau O Nga Tau O Te Kuinitanga O Kuini Wikitoria

page 35

Niu Tireni.
Te Rima Tekau O Nga Tau O Te Kuinitanga O
Kuini Wikitoria.

Ture Whakapumau Take Tika.

He Ture hei Whakapumau ki nga Maori etahi whai paanga.

Notemea i raro i "Te Ture Whenua Maori, 1865," i tukuna he tiwhikete take, he Karauna karaati hoki mo etahi whenua ki etahi Maori me te mea no ratou anake aua whenua. A notemea he tini o aua whenua e penei ana, ko aua tangata ra i meatia hei kaitiaki kau mo ratou me etahi atu o nga tangata o to ratou hapu, iwi, pehea ranei:

Ka Meingatia e Te Runanga Nui o Niu Tireni e noho huihui nei i roto i te Paremete i raro hoki i tona mana ara:—

1.Te Ingoa Poto o tenei Ture "Ko te Ture Whakapumau Take Tika, 1886."
2.I runga ite tono a tetahi Maori e ki ana e whai paanga ana ki tetahi whenua, ka ahei te Kooti Whenua Maori o Niu Tireni te patai i te ahua o nga take ki aua whenua ki etahi tikanga tiaki ranei e pa ana ki aua whenua.
3.Ka ahei te Kooti ki te whakatau i runga i nga tikanga o taua whiriwhiringa kua kore taua tikanga tiaki, ki te mea ranei ka kitea i meatia kia mau tonu e mau tonu ana ranei taua tikanga tiaki kei reira me whakatau ko wai nga tangata tika kia whaipaanga.
4.Kei reira ka ahei te Kooti ki te whakahau ko nga tangata i whakataua peratia me whai take i runga i te tikanga tenata kamana page 36mo aua tu whenua tiaki, a ka kiia ko ratou te hunga whai take, mehe-mea nei i whakaurua ano o ratou ingoa ki roto ki te tiwhikete, ki te karaati ranei o taua whenua.
5.Ekore nga tikanga i runga ake nei e pa ki nga whenua o roto o te tiwhikete, karauna karati ranei kua whakahuatia i runga ake nei, ki tetahi hea ranei o aua whenua kua hokona nei i mua e aua tangata kihai i tino whai take, e etahi ranei o ratou e o ratou kairiiwhi ranei. Ko enei kupu i runga ake nei o tenei Tekihana me kaua e pa ki nga whenua i te Waipounamu, kua hokona nei etahi wahi ki te Kawanatanga. Engari hoki kaua tetahi Maori e whaiti-kanga kia pa atu ki te Kawanatanga ki te whakahe i te whaitaketanga o te Kawanatanga ki tetahi whenua kua hokona nei e te Kawanatanga. A ko nga whenua i raro i tenei Ture e takoto riihi ana mo etahi tau ka mana tonu nga tikanga i whakaaetea i te tuatahi mo runga i taua riihi, a i muri iho i te panuitanga o taua whakataunga me utu e te kai riihi nga moni o te reti ki te Kai Tiaki o te Katoa ko tana hainatanga he tino whakaotinga mo taua mea.

Ko aua moni o te reti me utu ki nga tangata whai take i runga ano i nga wehewehenga kua whakahuatia i runga ake nei.

6.A mo runga mo tetahi whakaaetanga a te Kawanatanga o Niu Tireni, ki etahi Maori na ratou nei te tiiti hoko e mohiotia nei ko te "tiiti a Ngaitahu," whenua i te Waipounamu i Niu Tireni, Kua oti te whakarite ma aua tangata Maori: Na i te Kootie kimi ana kia whakatuturutia ko wai nga tangata i tukua ai aua whenua Kua whakahuatia nei ka wahi mana ki te whakahaere i aua whenua ano he whenua papatipu Maori, a ka kiia aua whenua Maori 1880:" Engari me mutu mai te whaitaketanga ki aua whenua i nga Maori Kua whakahuatia i runga ake nei me o ratou uri
7.E meingaita ana hoki kia ahei taua Kooti ki te whakahaere i ana mana whakawa mo runga mo nga Rahui Maori i Te Waipounamu, me Rakiara ranei, ara mehemia ka tukua atu kia whakawakia peratia i runga i te Ota whakahau a te Kaunihera e tukua atu ana hoki e tenei Ture te mana ki te Kawana ki te tuku Ota pera i ia wa i ia wa.

Engari i te Kooti e whakatau ana i aua take paanga ranei ki aua Rahui, me whakamana ano nga ritenga i rahuitia ai aua whenua i te tuatahi.

8.Ko nga tiwhikete whaitaketanga e whakaputania naa e te Kooti i raro i te mana o tenei Ture me here katoa kia kaua ai e taea aua whenua te hoko, te moket, me te riihi ranei mo nga tau roa atu i te rua tekau ma tahi tau ma te whakaae ra ano a te Kawana
9.Me ahei te Kooti, mehemea e whakaaro ana he tika, i ia whakahaerenga i raro i tenei ture Ki te whakamana i nga whakaritanga a etahi Maori e whakahuatia ana he tangata whaitake i roto i te tewhikete, karaati ranei me etahi atu Maori, me ahei hoki te Kooti ki te whakatau i aua mea i raro ano i aua whakaritenga.page 37
10.I te whakawakanga o etahi take ki te kitea kua mate tetahi tangata e whaipaanga ana ki te whenua e whakawakia ana e te Kooti, kaore ano ra kia tae atu he tono kia kimihia te kaiwhakakapi mo te tangata mate, kei reira ka ahei te Kooti, mehemea e whakaaro ana he tika, ki te whakarite i te kaiwhakakapi mo taua tangata mate, pera ano mehemea nei i tukua atu ano he tono kia whakaritea he kaiwhakakapi mo te tangata mate i raro i "Te Ture Kaiwhakakapi Tangata Mate, 1881."
11.Me korero "Te Ture Wehewehe Whenua Maori, 1882," ano mehemea i whakarerea te kupu "kaua" i te rarangi tuawha o te teki-hana tuarua.