Other formats

    Adobe Portable Document Format file (facsimile images)   TEI XML file   ePub eBook file  

Connect

    mail icontwitter iconBlogspot iconrss icon

New Zealand: Acts affecting Native Lands, 1886, 1888-91 and 1894-95

Niu Tireni. "Te Ture Reiti, 1894."

Previous Section | Table of Contents | Up | Next Section

page 1

Niu Tireni. "Te Ture Reiti, 1894."

He Ture kei whakarapopoto i te Ture whakahaere tikanga mo te Wkakariteritenga me te Kohikokinga o nga Reiti.

[9 Oketopa, 1894.
Ka Meingatia Hei Ture e te Runanga Nui o Niu Tireni e noho kuikui ana i roto i te Paremete i runga ano boki i tona mana, ara:—
1.Te Ingoa Poto o tenei Ture ko "Te Ture Reiti, 1894."
2.I roto i tenei Ture mehemea kaore e rereke ana i nga tikanga i raro iko nei:—

"Maori" tona tikanga ke tangata Maori o tenei koroni, e uru mai ana koki ki tenei kupu te kawke-kaihe Maori:

"Wkenua Maori" tona tikanga ko nga whenua katoa me nga paanga ki tetaki wkenua o nga Maori tuturu o Niu Tireni (a i uru ki ana kupu "Maori tuturu" nga kawhe-kaike katoa me o ratou uri i puta mai i te taka Maori) akakoa ke wkenua e puritia ana e ratou i raro i a ratou tikanga me a ratou ritenga Maori i raro ranei i tetaki atu tikanga:

"Kainoko" (2) Mehemea mo runga mo nga wkenua Maori, tona tikanga, ko te tangata akakoa Maori, Pakeka ranei, e noko ana i runga, e nokoia ana ranei mo te taka ki a ia tetaki wkenua e tika ana kia reititia, mekemea e nokoia ana e taua tangata i runga i tetaki take tuturu e mana ana mo te ono marama roa atu ranei; a mo runga mo te wkenua e tika ana kia reititia e purutia ana i raro i tetahi mana rereke i enei kua wkakakuatia ake nei, me nga whenua e tika ana kia reititia a kaore e nokoia ana, ko te tikanga o taua kupu (kainoko) ko te tangata nona te whenua, me te tangata hoki akakoa Maori Pakeka ranei e noho ana i runga, e puta ana ranei ki a ia nga painga, e utua ana ranei ki a ia nga moni reti me nga kua e puta mai ana i tetaki wkenua kaore ano ra kia whakakorea atu te take Maori ki taua wkenua.

page 2

"Nga whenua e tika ana kia reititia," tona tikanga ko nga whenua katoa me nga take whenua me nga heretitamete katoa i roto i te koroni, me nga whare me nga whakapainga o runga, haunga ia enei e mau ake nei ka kapea ki waho o te mana o tenei Ture.
(11.)Katoa nga whenua Maori—
(a.)Kei te neke atu i te rima maero te mamao atu i tetahi huarahi nui tonu, huarahi o te katoa ranei;
(b.)Nga whenua kaore ano i whakataua nga take e te Kooti Whenua Maori, e tetahi atu Kooti whaimana ranei, a kaore e nohoia ana e tetahi tangata Pakeha, penei me tenei kua whaka-maramatia i roto nei;
(c.)Nga whenua e takoto ana i roto i tetahi paro, i tetahi takiwa taone ranei a e nohoia ana e nga Maori anake, a i whaka-aro ai te Kawana me kape atu kia kaua e utu reiti i runga i te rawa kore o nga Maori, mo etahi atu take ranei;
(d.)Ko nga whenua e kiia ana i ia wa i ia wa e te Kawana i roto i tona Kaunihera kua wehea ki waho i nga whenua e reititia ana; engari ka ahei te Kawana i ia wa i ia wa i runga i te Ota o tona Kaunihera ki te whakakore atu i te katoa, i tetahi wahi ranei o tetahi Ota Kaunihera i mahia i raro i te mana o tenei tekiona e kape ana i te whenua kia kaua e utu reiti.
Engari ko nga whenua Maori kaore nei i te nohoia e etahi atu tangata ehara nei i te Maori, haunga ia nga whenua Maori kei roto i tetahi paro, ka ahei era kia reititia mo te hawhe anake o te reiti e kohia ana i ia wa i ia wa, a kaua aua tu whenua e utu i nga reiti motuhake.
68.E kore rawa tetahi whenua Maori e hokona hei whakaea i nga reiti kihai i utua, kaua ano hoki mo tetahi whakataunga whakawa tetahi taunaha-tanga ranei i rehitatia ki runga ki taua whenua mo te kore utunga o aua reiti, engari ano mehemea kua uiuia nga tikanga e tetahi Komihana Tiaki i raro i "Te Ture Arai Hoko Tahae i nga Whenua Maori, 1881," a e tukuna ana e ia tana tiwhikete whakaae ki taua hoko ki taua taunahatanga ranei. A kia ahei ai te tuku kia uiuia aua tikanga, ko nga ropu takiwa katoa e hiahia ana kia whiriwhiria peratia me tuku ta ratou tono ki te Kairehita o te Kooti Whenua Maori o te takiwa i takoto ai aua whenua kia uiuia e te Komihana Tiaki; engari ia e kore e taea te tono utu mo aua uiuinga.
71.Ahakoa nga tikanga kua uru ki tenei Ture, me mana tonu a tekiona nama wha o "Te Ture Whakakore Reiti i nga Whenua Karauna me nga Whenua Maori, 1888," mehemea nei kaore tenei Ture i paahitia, ara, mo runga mo te utunga o nga reiti o nga whenua Maori e pangia ana e taua tekiona.

Previous Section | Table of Contents | Up | Next Section