Ki a His Excellency Sir Hercules George Robert Robinson, G.C.M.G., &c., Kawana o Nui Tireni.

Kia pai mai e Te Kawana,—

I te tukunga atu o tenei kupu tuarua ki a koe e Te Kawana ko ta maua kupu tuatahi tenei he tangi atu na maua i runga i te tono ki a koe kia ata manawanui. Otira ka hohoro haere maua ki te mahi i te mahi i whakaritea mai e koe ma maua e Te Kawana ka ata marama haere to maua kite i nga mea e rua; tuatahi ko te rere ke o nga whakaaro o nga Tangata Maori o te Takutai ki te Hauauru i puta mai i roto i te mahi ngoikore, mahi rere ke, o te Kawanatanga kia ratou mo nga tau rahi atu i te tekau ma rima. Tuarua, ko nga raruraru i pa mai ki ia Kawanatanga o taua takiwa era e ata oti ki te mea i mahia i runga i te mahi tika a te whakahau tika, mahi maro. Kahore e tika kia kiia kautia tenei ki a koe o Te Kawana me te kore whakaatu ki a koe nga kupu hei whakatika i tenei kia ata kitea te ahua o tenei mea e kiia nei kia whakaotia me korero poto to tatou mahi to tatou aroha ki te Iwi Maori, nga take o te riri ki nga Iwi o te Takutai ki te Hauauru a puta mai i roto enei raruraru. Ko te mea tika kia ata mohiotia, te ahua rere ke o nga mahi o ia Kawanatanga kia mohiotia ai hoki nga take i mahi ai ratou i ia wa i ia wa. Ko te tuatahi o enei rapurapunga i hohoro te kitea i te tirohanga ki nga korero whakapapa e mohiotia nei; ko to muri mai i kitea i runga i te mahi nui, mahi roa a i te titiro i nga tini pukapuka a nga kaimahi a te Kawanatanga, ko te nuinga o enei kahore i taia, kua ngaro ranei i roto i nga kokoru o te Tari Maori a i rapua i roto i nga pukapuka o te Paremete a hahua ake.

A i runga i te kupu tuatahi o tenei korero ko to tatou noho tahi ki nga Maori mo te wahi poto o muri iho o te haerenga nui mai o te Pakeha i te tau 1839-40 i pai. Ko to ratou mohio ki nga mea o waho o Nui Tireni, na te haere takitahi mai o te patu wera, na te nohoanga o nga Pakeha hokohoko i waenga ia ratou a na te akoranga a nga mihanare, a puta rawa mai tatou arohaina ana karangatia ana. Ko te mea tuatahi hei whakarereke i puta mai i te tau 1844 i te wa ko Pitiroi te Kawana ara te whawhai i Pewhairangi. Ko te taunga taua awa o nga kaipuke wera o te Tai ki te Tonga a puta atu ki nga rau te taunga o aua kaipuke i ia tau a me te mahi atu nga tangata o Ngapuhi i tetahi mahi utu nui mahi whakakino rawa i te tangata. Whakaritea ana kia utu ana kaipuke i nga utu o te katimauta ki te Kawanatanga. Kua tuturu te noho haere atu ana noho atu ana ratou, whakaarohia ana e Hone Heke te take i haere atu ai ratou tapahia ana e ia te rakau e iri nei te kara o Ingarani i Kororareka i te wa i nui te mahi o nga Maori e Ngapuhi ki nga patu wera hei timata riri mana a tahuna ana te Taone me te patu haere e etahi hoia torutoru nei o Ingarani me nga Heremana o nga manuwao. Tonoa ana he hoia ki Atereria a whawhai ana mo te tau kotahi a tahuri mai ana te nuinga o te Iwi o Huke i raro ia Tamati Waka Nene a mutu ana taua whawhai a mutu rawa te ahua rere ke o nga tangata i taua takiwa.

page 5

Ko te pakanga o muri iho hei whakakino i to tatou atanoho, no Haretaunga a e tutata ana taua kainga ki Poneke, no te tau 1845 tena. Ko te timatanga na tetahi Rangatira Maori, ehara i te tino rangatira, ko Taringakuri te ingoa, ko te putake he tautohe i runga i te hoko o tetahi wahi whenua iti nei; a penei tahi te wehewehe o te Hapu me tera i Pewhairangi, he maha ratou i rere mai kia tatou, a ko te Puni te rangatira, ko te rangatira tenei nana i karanga ki uta nga Pakeha tuatahi i haere mai hei kainoho mo te whenua a piri tonu a ia hei hoa aroha a mate noa. Ko tenei pakanga na nga hoia o te Kuini hui atu ki nga kainoho o te whenua hui atu hoki kia Te Puni ratou ko ona hoa Maori. E tika ana kia whakina na Wiremu Kingi Rangitake pea i ora ai te kainga nei a Poneke a ko ia ano te take o te pakanga i Waitara Taranaki, otira i te wa e korerotia nei kahore a ia i whakaae ki te uru atu ki te hoariri ki te patu i nga tangata noho i te whenua. E mea ana maua ki te mea i ata whakaritea tona whakahoa kia tatou i reira era pea a ia e piri tonu kia tatou hei hoa.

Ko te toru o nga pakanga ko tera i to tatou whawhai ki nga tangata o Whanganui i te tau 1845. Ko te take he ohorere. E takaro ana tetahi o nga Rangatira o tetahi o nga Manuwao o te Kuini paku ohorere ana te pitara i tona ringa puta ana te mata o taua pitara i te paparinga o tetahi Rangatira nui. I runga i te tikanga Maori me rapu te uta o tenei mate a me horoi ki te toto. Rere atu ana etahi taitamariki ki te whare o tetahi tangata noho o te whenua a kohurutia ana etahi o tona whanau. Panuitia ana e tetahi Rangatira Hoia ope iti a te Kuini i Whanganui te ture mo te wa o te whawhai a hopukia ana tarona iho i nga kaikohuru. Tu ana te Pakanga i te awa o Whanganui. A me te ritenga o mua wehewehe ana te Iwi: ko era i tutata ki te kainga i piri ki a Te Kuini a i whawhai i te taha kia tatou, a i muri iho i etahi kokiri a nga Hoia hui ki nga hoa Maori a kahore nei i mate nui he tangata i pau nui ranei he taonga, mutu ana te whawhai hoki ana nga tangata ki te ahua o mua a kahore i wha kaohoa mo nga tau maha o muri.

I waenga o te mutunga o tenei pakanga o muri nei me te tau 1860 kua whai whakaaro hou te ngakau o te tangata Maori kua nui haere te noho o te Pakeha me te ahu haere o te kainoho whenua ki nga kainga Maori, ahakoa he mea ata whakariterite tenei haere, oho ana nga Maori, me te oho ano o nga tangata kahore nei i maka, ina kitea te nui haere o nga tangata kainoho e maka ana. E mohio ana te tangata kahore nei i maka ki tona iti haere a mamae ake ana tona ngakau whakapehapeha, me tona kite iho ka nohoia te kainga o nga tangata kua iti haere te kaha a na ratou te mana o te whenua, a kua nui haere te noho o te kainoho, a nui ake te mamae mo te riro o o ratou whenua ahakoa pehea noa atu ratou, a tupu ake ana te hae me te riri a ka whanga marire, a te otinga kua tupu he pakanga, a ka whakataetae ki te tangata haere mai ki te noho i tona whenua; mo te wa e korerotia nei e koropupu ake ana enei whakaaro i roto i te ngakau o te Maori, a te putanga ake ka tahuri ratou ki te mahi tahi a ki te whakakore i to tatou kake haere. Ko to ratou mahi tuatahi ko te mahi pupuri whenua a i timata tenei ki Manawapou i te Takutai ki te Hauauru, a i kona i puta te kupu o nga tangata i whakaritea e etahi hapu nui ka mutu to ratou hoko whenua a ka tahuri ratou ki te whakakore hoko o etahi atu ki nga Pakeha. Ko te mahi tuarua, he mahi nui ano (a i timata i taua kainga ano), a ko tenei he whakamatau ki te whakatu i tetahi mea mo te Iwi e ahei ai ratou te noho i runga i te whakaaro o te ngakau o ia tangata i raro i te mana o te Kingi Maori. He maha nga hapu nunui nga hapu aro ki te whawhai i uru ki tenei mea, o ko nga ara o te mahi kuare i whakaturia nei ki Waikato kahore i roa kua kaha te mahi i runga i etahi whenua nui, me te pana rawa atu i te mana o te Kuini a i runga i enei kapura taupoki ma te hau iti e whakaka a puta ana taua hau iti i nga mahi pouri i mahia ki Waitara i te tau 1860. Ko te ahua o te take o tenei ngangaretanga ko tenei, e tika ana ranei kia Whakaputa kupu te rangatira o te hapu mo te hoko i nga eka 600 e tetahi tangata iti iho i taua rangatira i ki nei nana taua whenua no te mea i noho tuturu a ia ki reira. Otira i kitea e nga kaipupuru whenua, e nga tangata hoki e whai ana i te kingi tera tetahi mea rahi ke e puta ana i taua hoko. Kia ratou ko te tikanga tenei kia kaua rawa e hokona he whenua ki te Pakeha, me te mana o te kingi ki te whaka kore i taua hoko. Tahuri mai ana nga whakaaro o nga hapu o Waikato a waiho ana ma ratou te whawhai. I muri iho i tetahi whawhai poto i reira i te tau 1860-61 a i uru mai nei ratou ki roto hei hoa mo Wiremu Kingi Te Rangitake i nukuhia te Pakanga i te tau 1863 ki Waikato pu, a hutia ana te kara o te kingi hei tahuri mai ki o tatou hoa noho, hei huihuinga mo te whakanoa i te mana o Te Kuini a mo te pana atu i nga Pakeha i nga Moutere. I nga whawhai katoa o muri iho ko te kupu whakaari tenei a nga toa Maori; a i nga wahi i riro ai ia ratou te kaha ko te mea i hiahiatia e ratou a i etahi wahi i kaha a i etahi wahi i kore ko te pana atu i nga kainoho.

I whawhaitia te whawhai nui o Waikato i te tau 1863-64 a te mutunga iho ko te mate o te hunga o te Kingi i Waikato i Tauranga a nohoia ana to ratou kainga e o tatou tangata; a ata oti ana i aua wahi. Kahore i mutu te whawhai o Waikato ka timata te whawhai kaha i te Takutai ki te Hauauru tapahi atu i kona ra roto o te Moutera ki te Rawhiti me te uru mai o nga Hapu kahore ano i pa ki nga whawhai o mua, kua pa iti ranei. No tenai wa ka uru nga tangata o te Takutai ki te Hauauru ki nga mea e korerotia nei a te wahi kua kiia e koe e Te Kawana kia rapurapu maua ki nga peheatanga i runga i te mahi Komihana; a ko te take tenei i uru ai. Kua hokona e nga tangata Maori e noho ana ki runga i te whenua i waenganui o Waitotara o Patea tetahi whenua e hono ana ki Waitotara ki te Hauraro, ki te kawanatanga, a na Ngatiruanui na Whanganui taua whenua; e nohoia ana e te kainoho, a kei te hangaia tetahi ara, ka puta mai etahi tangata o Ngatiruanui e noho nei ratou ki te Hauraro ki te teha o te Mania o Waimate ki to patu i nga kai hanga rori. I te timatanga o te tau 1865 ka puta a Tienera Kamerona me etahi ope maha o nga Hoia o Te Kuini, he maha nga Marihia me nga hoia Maori; a timata ana te whawhai a ka maha nga marama ka whati nga Hapu e whawhai mai ana ko te maha o nga tangata o a ratou Hapu i uru ki te whawhai engari kahore a Te Whiti, a Wiremu Kingi Matakatea me etahi atu Rangatira i uru. I te otinga o tenei whawhai i te marama o Hepetema, 1865, ka tangohia te whenua o te Takutai katoa timata i Whangauui rere atu ki Parininihi, e wha tekau nei ona maero te mamao atu i Niu Paremata i runga i te rau o te patu a i runga i nga tikanga o te New Zealand Settlements Act. Otira kahore i aia atu nga tangata Maori i to ratou whenua. I whakahokia katoatia ratou i runga i te whakaaro nui o te Kawanatanga, ki tetahi wahi nui o to ratou whenua noho a ana i reira i runga i te ahua noho pai mai kia tatou, a tata noa te pau nga tau e toru, a tena ano i te tau 1868 i runga pea i te aro atu ki tetahi whawhai hou ia Te Kooti i te Takutai ki te Rawhiti ka tahuri ano etahi o nga tangata o te Takutai ki te Hauauru, ko Titokowaru ta ratou kai arahi, ka tahuri ano ratou ki te whawhai a whakahoroa ana te nuinga o nga kainga i runga page 6i te whenua o nga maero e wha te kau, a i taua takiwa kua whakatokia i te whenua i waenga o Waitotara o Waingongoro. Ko te mutunga o tenei whawhai ko te oma o Titokowaru me te nuinga o ona tangata ma nga wahi ngaro o te ngaherehere nui ki te kainga o Ngatimaru o uta o Waitara; ka riro herehere te Pakakohi, a kawea atu ana a Ngarauru ki Whanganui noho ai, a ratou e noho ana i waenga noho e tata ana ki Waitotara. Ka puare nei te whenua o waenganui o Waitotara o Waingongoro hei nohoanga tangata ka nohoia e o tatou kai-noho; a no muri ka whakahokia mai nga tangata o Pakakohi o Ngarauru ka whakanohia ki nga Rahui, kua whakaritea kua ruritia ma ratou e te Kawanatanga a e noho tonu nei ratou tae noa ki tenei ra, ko nga mea nunui o enei tangata kua whakahokia nei kua ata whakaritea a he mea iti nga mea e toe nei hei whakaaro ake ma maua. Tenei nga mea nunui kei te taha ki te Hauraro a ko te take o enei ki to maua titiro ko te mahi rere ke o nga Kawanatanga maha. A i runga i te whakaaro kia tiaho te maramatanga ki runga ki enei mea o tana wa, a kia whakamutua enei kuraruraru ka mea atu maua ki a koe e Te Kawana kia ata tirohia a koe te mea nana pea i whakaatu ki nga Minita o te Kawanatanga tuku iho, tuku iho te tikanga hei ara mahi ma ratou. Ko te mea tika kia rapurapu maua ki te mea ka whakaatu maua ki a koe e Te Kawana tetahi whakaaro tika o te ahua o enei mea inaianei.

11.

Te ahua o nga mea i te mutunga o te whawhai. Ka oti te whawhai te tami ko te whenua o waenganui o Waitotara o Cape Egmont kua whakarerea e te tangata Maori e te kainoho hoki. I Oketopa, 1869, tae noa ki nga kainga nohoanga tangata o waho o Nu Paremata kahore he Pakeha kotahi, engari kotahi rau pea kei te Taone o Patea me etahi whanau i noho i runga i te toa i Wairoa a puta tonu i tana whawhai i ora hoki i te tata ki o tatou pa, i o tatou pareparenga me nga Porakahauhi a ko te kaitiaki he waranatia me tetahi ope o Ngatiporou. He takitahi nga whare e whakahoutia ana: ko nga tangata Maori whawhai mai kua kore rawa, ko a ratou pa ko o ratou mahinga kua whakakorea rawatia. Kahore he tangata Maori o te huuga Maori whawhai mai timata i Waitotara tae noa ki Wai ngongoro.

I whakaaetia e te whare Runanga o Raro nga pauna moni 10,000 hei awhina mo nga kainoho i te whenua kia hoki ratou ki o ratou paamu. Otira i mua i to ratou hokinga i tono raton ki te Minita a whakaae ana a ia, ki te mea ka hoki ratou ki o ratou kainga era te Kawanatanga e ki kia kore nga tangata Maori whawhai e hoki mai. Kia kore rawa a ngiha te ahi a te tangata Maori whawhai ki te whenua i Patea. Kaha tonu te whakamana i tenei tikanga. Tae mai ana te rongo tena nga ope iti a Titokowaru te hoki ngoki mai ki te tahataha ki te Hauraro o te-awa o Waingongoro ka tukua atu etahi tangata a puhia ana etahi tangata e rua a hopukia ana tetahi wahine; i tetahi kainga ke i etahi maero ki runga ki te awa o Waitotara ka puhia ano tetahi tangata kotahi a hopukia ana te rua o nga wahine. I runga i tenei mahi kaha ka whakamutu nga tangata ki te hoki mai ki te noho ano ki to ratou whenua.

I taua wa nei kua tonoa nga Maori noho pai kia mahi i nga mahi nunui a whakaae ana ratou ara nga tangata Maori ki te Hauraro o Waingongoro a kua kaha te mahi o te Kawanatanga kia wha kaputaia he ara ma te Takutai ki nga kainga e noho pai ana nga tangata awhio haere i Nu Paremata, whakaritea ana nga mahi me nga utu ma Wi Kingi Matakatea me ona tangata i Opunake, ma Hone Pihama me ona tangata i Oeo, a ma Manaia me ona tangata i Kaupukunui hei hanga i te ara ma te Takutai, a kahore tenei mahi i whakararua.

I te timatanga o te tau 1870 ka timata te hoki nui o nga kainoho ki a ratou kainga. Hiahia tonu ratou kia kaua e tukua kia hoki ma te Maori, kahore pea i rere ke i runga o te whakaaro o te ngakau tangata to ratou whakatakariri a he maha nga tangata i whaka waia kia ki ko te kupu a te Tumuaki o nga Minita me te kupu nei "Maori whawhai" e rite ana ki te kupu "etahi Maori." Otira kahore rawa tenei kupu e pa ki nga tangata penei me Hone Pihama, "te tino toto pai o Ngatiruanui," kua whakahokia nei ki a ia e Te Retimana nga mano eka maha i Patea a kahore i oti taua mahi i runga i tona "piri mai kia tatou i te whawhai o te tau 1868 a mate tahi me nga kainoho i te whenua i nga tangata i mate i nga taonga i pau otira whakarerea ana ona tangata ake ina karangatia a ia e te Kawangatanga". E kore rawa hoki e tau tenei kupu ki te tangata penei me Meiha Keepa ratou ko ona tangata i toa nei to ratou whawhai i to tatou taha. I ki a Keepa nana te nuinga o te whenua i waenganui o Waitotara o Wairoa a i kaha te tono atu kia whakaae a ia ki a 400 eka mana, a ko tenei no muri i tona tono ki tetahi Komihana a kahore i whakaaetia tona tono tuatahi.

Nui atu ana te taimaha o enei mahi a te Kawanatanga i enei tautohetohe a tera ano nga tohu o etahi kino e puta mai ana i te ahu ki te Hauraro. Kei te haerere a Titokowaru ratou ko ona tangata i te whenua a Ngatimaru a i Waitara me te mau pu. I te huihui a Te Whiti i te hawhe tau i Maehe 1870, i kitea me whakaputa tetahi tikanga hei whakamarie i enei tangata haerere o Ngatiruanui kia puta tuturu ai te rongomau. Kei te pakeke haere te mahi whakamarie i nga Rangatira kahore i uru ki te whawhai i te wa e tupehupehu haere ana a Titokowaru hei whakakore i te noho rongomau o nga tangata e noho nei i nga wahi ata noho i Nu Paremeta. I te marama o Mei ka tahuri te Runanga kua whakaritea e Ta Tarara Makarini mo nga mahi Maori o Taranaki ko nga tangata o taua Runanga i whiriwhiria ano nga tino Rangatira Pakeha, i whiriwhiria hei hoatu kupu ako ki te Kawanatanga ka tahuri ratou ki te whakahoki kupu ki te Kawanatanga, a ki te tono kia whakaputaia tetahi tikanga mo Titokowaru, kei te kore hoki e tau te Rongomau i te mea kei te waiho nga tangata whai i a ia Kia haerere i waenganui o nga Hapu o Waitara a kahore i te paingia ratou. I te timatanga i pai atu te Kawanatanga ki nga tikanga o te Runanga ki te mea ka kore aua tikanga e whakakore i te riro i te rau o te patu. Otira kahore he mea mahia. I te Huihuinga i Parihaka i Hepetema, a i reira a Titokowaru, i rapurapua me kore e kitea te whakaaro o te Kawanatanga mo tona hoki a kahore i kitea; ka whakahoki kupu ano te Runanga Maori o Taranaki ki te Kawanatanga a ko te take tenei, i te mea kahore i mohiotia te whakaaro o te Kawanatanga mo Titokowaru, he mahi whakawehiwehi tona haerere i nga kainga tutata ki nga kainga noho pai.

I taua wa e kaha ana te Kawanatanga ki te akiaki i te mahi hanga rori te Takutai a whakamatau ana ia Te Whiti kia haere mai hei hoa mo ratou i re mutunga, a i tetahi hui i Parihaka i Tihema 1870, ohorere ana te whakaae a Te Whiti ratou ko ona hoa kia hangaia nga rori a whakaae ana kia uru ratou ki te hanga. Ko tenei whakaaro mo te hanga te rori timata atu i Warea haere ki Umuroa i taria kia kitea te whakaaro a Te Whiti; a kua puta nei tona whakaae mo te hanga a kua ata marama nga whakaaro i waenganui o Te Whiti me te Kawanatanga ka ahua whakaaro a Titoko ki tenei a ka pumau tona whakaaro mo te hoki ki tona kainga tawhito i te Mania o Waimate. Hohoro tonu te page 7Komihana Hiwari ki te whakaoho i te Kawanatanga o nga mea e pa mai i runga i tana hoki a me te patai atu e kore ranei e tika kia matara nui mo te kokiri i Opunake. Hohoro tonu te ki kia hanga he Porakahauhe ki Opunake hei wahi huihuingu ki te mea ka hoki a Titokowaru i runga i tona kupu a ka hoki tu a whawhai; otira kahore rawa i whakaputaia mo tona hoki mai ki te Mania me whakaae me whakakore ranei.

E taimaha haere ana tenei kore o te whakaputa tikanga i ia ra i ia ra; inahoki e kaha ana te tono o nga kainoho e tutata ana ki Nu Paremeta ki te Kawanatanga ki tetahi ara mahi, ko te mahi o nga kainoho i Patea e mea ana kia pera rawa atu te mahi a kia whkaarohia a ratou mea. E tika ana te awangawanga o nga kainoho o Taranaki kia panaia atu a Titokowaru me nga tangata tutu e whai haere nei i a ia a puta ohorere ana ki nga kainga me o ratou pu. E tika ana ano hoki te whakaaro o nga tangata o Patea kia kaua rawa enei tangata e tatu ki to ratou wahi ki te ahei ratou. Puta ana nga kupu kaha i te kainga ki Patea mo te korerorero ki nga Maori o te tahataha ki te Hauraro, ki te Tonga o te awa o Waingongoro, puta ana te taimaha o aua kupu kaha kia Hone Pihama me era atu o nga tangata kua piri mai kia tatou, no te mea na tatou ano ratou i whakanoho ki Oeo i te Hauraro a i Taiporohenui i te Tonga. Ka kite te Runanga Maori i te ahua pai haere o nga tikanga i muri iho o te whakaae a Te Whiti kia tahuri mai a ia hei hoa hanga ara ka tahuri ratou ki te mahi kia whakangawaritia nga tikanga taimaha; a i Maehe, 1871, ka whakaritea etahi atu kupu e taua Runanga Maori, whakakino mo nga tikanga e rua e whakataua ana ki te Takutai a i ki ratou ko enei tikanga hei whakahou i te whawhai. I te mutunga ka kitea iho e te Kawanatanga te hokihoki tonu ki enei tikanga katahi ka ata mahia i runga i te whakaaro nui. Ka tuhia e Te Kihipone tetahi kupu marama, kupu kaha a whakaputa ana i tona whakaaro, ahakoa nui te whakaaro o te Kawanatanga ki te rapu tikanga mana i mua, i te taha ki te Hauraro ki te Tonga o Waingongoro i runga i te ahua o nga mea kua mahia o mua ake nei ko te mea tino tika kia rapua he ara hou hei whakapumau i te rongomau; ki ana ia "i runga i te ahua rere ke o te tu o te Maori mo te whenua, o tatou, o tetahi ki tetahi to ahua whakawehi a Titokowaru te kore o te whakanoho tangata ki te whenua, i runga i te aro ki te whawhai, te ahua rere ke o te takiwa ki te Tonga o Waingongoro a era e nui te raru i runga i nga tono a te iwi o Taurua e mau herehere nei i Otakou, ko enei mea katoa he mea take raruraru a e kore e tika kia whakaarohia koretia a me tere te whakemutu i runga i te tikanga rongomau. Ko nga kupu a te Runanga Maori, ahakoa puta i runga i te kaha rawa, e whakaatu ana ki nga mea taimaha a ki te kore e mahia ki te puta oherere mai o te oranoa." I whakaae a Te Huera ki nga whakaaro a Te Kihipone. Otira i whakaaro te Tumuaki o nga Minita e rere ke ana nga tikanga o nga kainga e rua (o Nu Paremeta o Patea) kua nui te take mo te whakaputa i nga kupu taimaha ki te kainga kua panaia nei ona kainoho Pakeha, a heoi ano te tikanga e hoki ai ratou ki te noho ano i o ratou kainga, a koia tenei ko nga Maori kaua e tukua kia hoki ki reira, kia noho nui ra ano te Pakeha hei oranga mo ratou, a ki te whakamahia nga kupu a te Runanga Maori ko tera hei whakahoki mai ia Titokowaru a hei kona ka puta he whakaaro ki te Tonga o Waingongoro, a ko tona tatutanga hei whakahou i te whawhai. Ka tohe tonu nga kainoho o Patea ki te pitihana kia kaua e rere te tikanga; a ka tono ratou kia tahuri ki te whakamutu "i te mahi tuhi e mahia mai ana e nga Pakeha o Nu Paremeta" e kaha nei to ratou mahi kia whakahokia mai te hunga whawhai, a ki te whai kupu atu kia ratou era pea ratou e whakahokia ki o ratou kainga.