Rongo-I-Tua Me Te Kahui-Tupua.
(Nga-i-Tahu.)

Ka haere mai a Rongo-i-tua i Hawa-iki ka u mai ki te Kahui-tupua, rokohina mai e kai ana i te kauru (tii). I haere mai a Rongo-i-tua ki Ao-tea-roa, he Aniwaniwa tana ahua i haere mai ai, ka tae mai a Rongo-i-tua rokohina mai taua iwi ra, ka taka ratou i te kai ma Rongo-i-tua, ka taka mai e Te-kahui te kai waitau mana, ka ara ake ia, rakahau (rapu) eia i roto mo te mea kahore hoki pakaina (panga) eia te wai i tona ringaringa, ka taea te ware (whare) i te wai ka ki atu aia “Homai he wai moku” homai e ratou te wai maori, whaia atu eia tona tatua ringihia ai ki roto ki te wai, waiho takoto ai a ka ngawari ka hoatu ki te hunga o te ware (whare) hei kai ma ratou, ka mihi page 74 ratou ki te reka ka ui atu ratou ki a Rongo-i-tua “He aha tenei kai” ka ki atu aia “Ko te kai tena ma tatou, e hara te kauru (tii maroke) hei taumata tenei no matou.”

I te atatu ka haere a Rongo-i-tua ki te mimi, e he rakau e takoto ana no Hawa-iki i tere mai, ka tataitia (whangangatia) eia ka ngahuru nga kumi (maro ringaringa) ka rua kumi, ka tikona eia a waenganui o aua kumi hei kotinga. Ko Arai-te-uru te puweke (te putake) ko Manuka te kauru, ka taraia te waka e te Kahui-tupua ka oti, ka haere ratou i runga me Rongo-i-tua hei tautohito (ariki), ka tae ratou ki Hawa-iki, ko ratou i haere ki uta koia ko Rongo-i-tua i noho i runga i te Pora (waka). I te po ka whakapahatia (whakapaea) te whare ka hopukia te iwi a Kawakawa-pakiaki ka mau, a Paka-rangi, a Tau-mai-rangi, a Whe-uru, ka mau a Ti-koro, tetahi ingoa ona ko Makaro, ka mau a Whai-ata, a Pokere-kahu, ka mau a Pipiko tetahi ona ingoa ko Wai-tahanga, he tangata enei, waiho hei kumara. A ka u mai a Rongo-i-tua ki uta ka ui atu “Keihia ta koutou patunga,” ka ki ratou, “Naia e pu nei,” ka ki atu tera, “E ko te hapu iti tenei i mate mai nei, ko te hapu matua kua peti (poto) atu, kua puta ia” ka mea aia “Utaina kia wawe te puta tatou ki waho,” ka uta e ratou a ka kokiritia e ratou te waka ki waho, a ka maanu ratou, kihai i roa te manu-tanga i waho ka tangi te hauma (umere) karakia ka hongi i te toto o Kahu-kura ma, a koia nei te karakia o ratou i umere ai:—

No Rangi ra te matenga e takoto nei.
Homai koe kia hukia i te ata nei.
He toto maringiringi, he toto matahetahe.
Ko iho kia toto to Raki, e, e.

A ko tetahi tenei o a ratou karakia umere

Na tou patunga te toto e takote nei.
Homai koe kia hukia i te ata nei.
He toto maringiringi he toto matahetahe.
Ko ihu kia toto to Raki
Apoapoa atu, te apoapoa mai, te tai a Paoa, e, e.

Rongo-I-Tua Me Po-Tiki. (Nga-i-Tahu.)

No Hawa-iki te kumara, he mea mau mai e Rongo-i-tua, he mea mau mai eia i roto i tana whitiki, patua ana eia te hapu Potiki ka riro mai te kumara, a ora ana whati atu ana, a kihai i mau i aia te hapu matua, a ko taua Hapu matua i rere ki runga ki te rakau piri ai hei taumata ma ratou, a ko etahi a taua iwi matua i rere ki te rangi kia A-niwaniwa noho ai.

Rongo-I-Tua Me Toi. (Nga-I-Porou.)

Ka noho a Rongo-i-tua i Hawa-iki i to ratou kainga ka hanga i te rara kao kumara (whata) ka tukitukia e Rongo-i-tua ka ki atu nga tangata, “He aha koe i tukituki ai i te rara, akua nei ka pu nga kai ki raro, mawai hoki e whaihanga ano,” ka mate tera i te whakama ka riri, a ka haere ki tatahi o te moana, a rokohina atu te poro rakau e takoto ana ka tomo aia ki roto ki taua rakau ka hurihia ki te wai ka puhia e te hau, ka paea ki O-tea-rawa (Ao-tea-rawa) ka karahiti (mowhiti) ake ka puta ki waho ka haere aia ka tae ki te kainga o Te-kahui-tupu i a Toi, ia Tai-whakatupu, ia Tai-whakatawhito ka noho i reira ka whakarongo aia ki te haruru o te patu o te kauru, e patu ana i te aruhe, e patu ana i te whinau (hinau) ka ki atu a Rongo-i-tua, “He aha tenei,” ka ki mai nga tangata, “Na ia ae ka rongo koe ko tuki o te whenua,” na ka noho a Rongo-i-tua ka puta mai te kai ipu (kai tahu kai) ka tu ki ro o te whare ko onga (ona) nga ringaringa o tera ka oake (hoake) ki ro o te waha, ka whakamatau ia kahore rawa kia rite, ka mahue kahore hoki i kainga takoto tonu, ka ahiahi ka waitaungia te kauru ka oake nga waitau kia waiho hoki ka homai ki ro o te whare ka whakamatau kahore hoki i kai noho tou (tonu), ka moe ka ao ake i te ata ka haere aia ki te tiko ka hori mai aia ki ro o te whare, ka haere atu nga tangata ka matakitaki i tana tutae ka tirohia ka ki, “He aha te kai a te manuwhiri nei, kei te takoto te kiri o te tutae.” Ka ki atu a Rongo-i-tua, “Kawea he wai.” Ka homai nga wai e rua nga ipu ka tu nga ipu ka ruia nga kumara ki roto ki aua ipu e Rongo-i-tua, page 76 i roto aua kumara e huna ana i te tatua, ko Mau-hope te ingoa o taua tatua ka takoto nga kumara ki roto ki te ipu ka rapua ka eke ka parea atu ki nga tangata ka kainga ka mihi ki te reka ka ui nga tangata ki a Rongo-i-tua, “Kei whea tenei kai?” Ka ki atu aia, “Aua noa,” ka uia atu ano e nga tangata, “Kei hea tenei kai?” Ka mea atu ano aia, “Aua noa,” ka ahiahi te ra ka moe ka ao ake i te ata ka awatea ka puta te Ra ka karanga atu a Rongo-i-tua ki nga tangata. “E puta ki waho,” ka puta nga tangata ki waho ki te matakitaki, ka ui atu nga tangata, “He aha” ka ki atu a Rongo-i-tua. “E kai a koutou kanohi ki te hurunga mai o te Ra kia Kawakawa-nui kia Pipiko-nui,” ka mea atu nga tangata, “Kei reira,” ka ki atu aia, “Ae kei reira,” ka ui atu ratou, “He aha te mea e tae ai ki reira,” ka ki atu aia, “Aua noa, he aha koia tera,” ka mea atu nga tangata, “He rakau,” ka mea atu aia, “Taraitia (taraia) ki te waka,” ka porangitia (rapua) ka kitea te rakau paepae hamuti ko Arai-te-uru te puhanga (putake) ko Manuka te kauru ka topea (tapahia) te pu-hanga (putake) o Arai-te-uru ko Manuka te waiho ka taraikia (taraia) ka oti ka utaina ka manu atu nga tangata ka hori atu ka ki atu a Rongo-i-tua ki nga tangata e manu atu ra, “Koi (kei) he koutou ka rokohina atu e koutou ko ena e paea e te tai na, e hara tena he matua tena e ngari kia tae koutou ki te whare, na kia mau mai ia koutou i te Kahui-rango.” Ka manu atu ratou ka u ka manuwaru (hau) ka utaina nga matuarua nga kopura me nga papauhua me nga kauariki. Ka noho tera a Rongo-i-tua ka whakaaro ki taua waka ra kahore ano kia hoki mai ka ki atu aia, “Tikina horoia te rakau o te paepae ia Manuka,” a ka tikina ka horoia a Manuka te kauru paepae tutae, ka ma te horoi ka topea (tapahia) te tauru (kauru) ka taraikia (taraia) ka oti ka utaina nga tangata ka haere ka hoe ka rere a ka tae ki waho ki te moana nui ka tutaki ki taua waka kia Arai-te-uru e hoe ana mai, ka tata mai tera waka ka karanga atu a Rongo-i-tua “Tena?” Ka karanga mai te kauhoe “Tenei anake, tenei anake.” Ka mea page 77 atu ano aia “Tena anake?” Ka ki mai ano ratou “Tenei anake,” ka mea atu ano a Rongo-i-tua “Tena anake o te whare nei ka taka mai?” Ka karanga mai te kauhoe “Tenei anake,” ka piri mai te waka ki te taha o Manuka ka titiro a Rongo-i-tua ki runga kia Arai-te-uru. Ka kite aia ka mea e hara ia he poupou-hua, he kawa-riki, he matua, he kopura, ka ki atu a Rongo- i-tua “Haere koutou e hoe ki te kainga,” a ka hoe tonu te waka a Rongo-i-tua a ka tae ki te kainga i Hawa-iki ka manuwaru (hari) ratou ka ngahe i nga matua ka ki atu a Rongo-i-tua ki te kauhoe. “E hara he matua tena, nau mai ra haere kia tae ki te whare i te Kahui-rongo kia mau katoa ia koutou kia mau te roro kia mau te matao,” ka whakapahakia (whakapaea) ka hopukia ka mate ko Pipiko, ko Kawakawa, ko Tama-i-rangi, ko Papa-rangi, ko O-ti-koro, ko Heuru, ko Popo-hae-ata, Pakiaki, ka mate i kona mahiti (pau) katoa ka puta etahi ko nga Kahu-kura, ko Te-kahui-rongo. Ka haere mai te taua nga tangata tae mai kia Rongo-i-tua ka ki atu aia “Tena anake?” ka ki mai nga tangata “Tenei anake tenei anake” ka ki atu ano a Rongo-i-tua “Keiwhea koe, na ra koutou e tatau mai ra: keiwhea te Kahui-rongo” “Na, ka rapa,” ka ki atu ano a Rongo-i-tua, “Mau katoa ia koutou?” ka ki mai te kauhoe, “Ae mau katoa” ka whakaaro a Rongo-i-tua kahore te tahi o te whare nei kia taka mai, ka puta ka haere a Rongo-i-tua ki uta ka tae ki te whare ka titiro nga kanohi ki runga ki te matao o te tuanui a ka ki atu tera “Utaina ta koutou patunga,” a ka utaina ki runga ki te waka, na te waka ano ka tomo ka ki atu a Rongo-i-tua, “Hoatu tatou ka maanu kurapa,” ka maanu atu ratou ka rongo mai ka tangi te haumere (umere) ka ki atu a Rongo-i-tua, “Na whaka-rongo ake, i ki mai na koutou kua mate katoa te iwi ra ia koutou, e rongo na hoki koutou e tangi mai nei te haumere (umere) ano o taua iwi,” ka ki atu nga tangata “Kei te aha?” ka ki atu a Rongo-i-tua “Kei te huki i nga toto,” ka tangi te haumere ka ki atu nga tangata “Kei te aha?” ka ki atu a Rongo-i-tua “Kei te rokoi kei te auaha,” ka tangi te haumere, “Kei te aha?” kei te ko: ka tangi te haumere page 78 “Kei te aha?” kei te whakato, ka tangi te haumere “Kei te aha?” kei te hu o nga mamore, ka tangi te haumere “Kei te aha?” kei te whati te ko, ka tangi te haumere “Kei te aha?” kei te whakatakoto, kei te whakamama, ka mutu, Na ka hoe ratou po tou (tonu) te ra ka ao ake ko taua wahi ano, po tou te ra oho ake ko taua wahi ra ano kahore kia tika te tere, te mea i kore ai ratou e tika te tere, kua kai te kauhoe i te kai, a ka wha-kapokaikahatia ratou ka porangi, ka ki atu a Rongo-i-tua “Kei te aha koutou? tikina mai au patua kia puta ai koutou ki ai ai he morehu mo koutou,” a ka patua a Rongo-i-tua ka ika tahuatia; na i te tunga ake o tera i runga i te waka mau rawa ki te rangi, ka whakatipa mau rawa ki te ao te rangi, ka hinga tau atu ano ki taua kainga o ratou i Hawa-iki, no te tapikonga tae rawa ki to ratou kainga i Hawa-iki, no te humenetanga (taenga) ki te rangi ko Rongo-tike, ko Rongo-i-tua tona ingoa, no tona matenga ano ko Rongo-tike. Na ka tahi ano ka tika te tere o te waka ka u ki uta ka tae nga tangata ki to ratou kainga ki Ao-tea-rawa (roa).