.jpg)
Proceedings of of the Kohimarama Conference, Comprising Nos. 13 to 18 of the "Maori Messenger."
He kupu-whakatuturu enei na te Runanga, no te 10 o nga ra o Akuhata, 1860
He kupu-whakatuturu enei na te Runanga, no te 10 o nga ra o Akuhata, 1860.
Ka mine nga rangatira ki te Whare Runanga, ka tahi ka whakatika ko Paikea ka panui i tenei Kupu-whakatuturu:—
"E whakaae ana tenei Runanga, i te tikanga o nga rangatira i noho ki roto; kua tino whakaae nei tetahi ki tetahi kia kaua rawa he pakanga ketanga i runga I te kupu kua whakapuakina nuitia mo te mana o te Kuini, mo te whakakotahitanga hoki o nga iwi e rua; a kua whakaae nei tetahi ki tetahi kia whakahengia nga mahi katoa mana e taka ai ta ratou kawenata tapu kua whakatakotoria ki konei."
Na Te Manihera Ruia i whakatuarua. Ka karanga a Te Makarini, "Ko nga rangatira o te Runanga e whakaae ana ki tenei, me hapai i te ringaringa." Whakaae katoa ana ki taua kupu-whakatuturu.
Ka whakatika ko Wiremu Nero Te Awaitaia, ko tana:—
"E mea ana te whakaaro o tenei Runanga ki te mahi whakatu Kingi Maori, he mahi he, he mahi wehe, he mea whakatupu i te raruraru ki tenei whenua."
Tuaruatia ana e Hamiora Matenga Tu. Ka karanga ano a Te Makarini, "Ko nga tangata e whakaae ana me hapai i te ringa." Ka pohehe i konei. Ka karanga a Tukihaumene me etahi o nga rangatira kaumatua ki nga tangata e hapai ringa ana, "Ha! Ka whakaae koutou ki te Kingi?" Ka tahi ka mea etahi o nga rangatira, "Me hapai ano nga ringa ka tuku iho ai ki raro ki te whenua, hei tohu whakahe mo te Kingi." Ka panuitia ano taua kupu ra, ka tahi ka hapainga page 7 nga ringa o te nuinga ka whakahokia iho ano ki raro ki te whenua. Otira ko etahi o nga tangata i tata ki Waikato kahore i whakaae, kahore hoki i whakahe, i noho noa iho ratou.
Ka whakatika ko Winiata Pekamu Tohi Te Ururangi me tana, tuaruatia ana e Perenara:—
"Ko tenei Runanga kua rongo nei i nga tikanga i tupu ai te whawhai ki Taranaki, e mea ana i tika ano te whakahaere a te Kawana; tetahi, na Wiremu Kingi Te Rangitake te whakatari ki te pakanga; ko tana whakahaere e kore rawa e ahei te whakatika."
Ka karanga ano a Te Makarini, "Ko nga tangata e whakaae ana me hapai i te ringa." Ka tupu te pohehe i konei. Ka tahi a Te Makarini Te Uhiniko ka whakatika, ka mea, "Te mea i tu ai ahau, he kitenga noku kahore nga ringaringa o te tokomaha i ara." Kei runga ko Herewini Te Amohau, ka ki atu ki a Te Makarini Te Uhiniko, "No mua ano to whakahe i a te Kawana: ko to mahi tonu tena." Ka whakahokia atu e Te Makarini, "Kahore oku whakahe inaianei: i hapainga ano toku ringa."
Kei runga ko Wiremu Tamihana me tana, tuaruatia ana e Te Manihera Matangi:—
"Ko tenei Runanga e tino whakarihariha ana i te mahi patu kohuru i nga Pakeha haere noa, kua mate nei i nga tangata Maori e whawhai nei ki Taranaki."
Whakaaetia ana e te Runanga.
Kei runga ko Tamihana Te Rauparaha me tana, tuaruatia ana e Mete Kingi:—
"Ko tenei Runanga e whakapai ana ki te Pihopa o Niu Tirani mo tana atawhai i tukua mai nei e ia nga Whare ki Kohimarama mo tenei Runanga."
Whakaaetia ana e te Runanga.
Kei runga ko Wiremu Patene Whitirangi me tana, tuaruatia ana e Hamiora Matenga Tu:—
"E mea ana tenei Runanga kia whakamoemiti ki a te Kawana mo tana pai ki nga Iwi Maori, ara, ki te atawhai me te aroha tonu ki a tatou, me tona tukunga mai hoki i tenei mea nui i te Runanga ki a tatou, hei whakapuaki i o tatou whakaaro. hei whakariterite hoki i nga raruraru e tupu nei i roto i nga tangata Maori."
Whakaaetia ana e te Runanga.
Kei runga ko Te Makarini Te Uhiniko me tana, tuaruatia ana e Tamihana Te Rauparaha:—
"E mea ana tenei Runanga kia whakamoemiti ki to tatou hoa aroha ki a Te Makarini mo ana mahi nui, mahi atawhai ki page 8 nga iwi Maori o tenei motu, o Niu Tirani. A, e haere ke atu ia a muri nei, e kore ia e wareware i tenei Runanga, ake! ake!"
page 10
- Wiremu Nero Te Awaitaia,
- Hemi Matini,
- Hetaraka Nero,
- Tamati Waka x Te Ruki,
- Hapeta Waka, x tona tohu,
- Reweti Waikato, x tona tohu,
- Mohi Te Rongomau,
- Matutaera Punga-a-waka, x
- Winiata Pekamu Tohi Te Ururangi, x
- Tomika Te Mutu, x
- Wiremu Patene Whitirangi, x
- Hamiora Matenga Tu, x
- Hamuera Te Paki, x
- Maihi Te Pohepohe, x
- Menehira Kingi Te Rakau, x
- Makarini Te Uhiniko,
- Mohi Kupe, x
- Topine Te Amohau, x
- Te Herewini Te Amohau,
- Tamati Wharehinaki, x
- Aomarere Te Puna,
- Takerei Te Nawe, x
- Hope,
- Wiremu Kingi Tutepakihirangi,
- Taiapo Te Waiatua, x
- Ngahuruhuru, x
- Tauaru, x
- Ngarama Te Tipitipi, x
- Kingi Wiremu Hakitara, x
- Hemi Parai, x
- Te Rawharitua, x
- Himiona Mohaka,
- Manihera Te Hinaoterangi, x
- Hori Te Kotuku,
- Kihirini Te Tuaahu,
- Taiaroa, x
- Perenara Te Haukopa,
- Parakaia Tararoa, x
- Hohepa Tamaihengia, Ngatitoa, x
- Hohaia Pokaitara,
- Nopera Te Ngiha, x
- Ropata Hurumutu, x
- Horopapera Pukeko, x
- Rawiri Waitere Hikihiki, x
- Te Rapihana Te Otaota,
- Hapimana Ngapiko,
- Kuruho Rangimaru,
- Moroati Kiharoa,
- Ihakara Tukumaru,page 9
- Horomona Toremi, x
- Tamihana Te Rauparaha,
- Matene Te Whiwhi,
- Te [unclear: Ahukaramu], x tona tohu,
- Parakaia Te Pouepa,
- Wiremu Te Ahukaramu,
- Paora Tuhaere,
- Keene, x
- Paraone Te Rangi,
- Hori Winiana,
- Manukau Rewarewa,
- Kepa Te Ahu,
- Eruera Kahawai, x tona tohu,
- Henare Kepa Te Ngae, x
- Tereanuku, x
- Te Hemara,
- Henari Winiata,
- Paratene, x
- Heremokene Rauparaha,
- Wiremu Kingi Tuahangata, (Kai-wha kawa Maori,) x
- Arama Karaka,
- Kaitoke, x
- Paikea Te Hekena, x
- Arama Karaka Ngakete,
- Pakirori, x
- Pehimana Hanga, x
- Taraipine Te Ama, x
- Pera Taiki, x
- Hemi Parata Pomare,
- Ruarangi,
- Timoti,
- Hemi,
- Tame, x Wiremu,
- Hori Kingi, x
- Tahana Turoa.
- Kawana Paipai, x
- Metekingi, x Mawae, x
- Hori Kerei Te Naeroa, x
- Pehimana Hamarama,
- Ihakara Rangiahua,
- Hapurona Tohikura, x
- Reihana Paruhi,
- Ngapomate, x
- Maihi P. Kawiti,
- Manihera Te Iwitahi,
- Wiremu Pohe, x
- Whiremu Pomare,
- Honetana Te Kero,
- Hare Pomare,
- Petaera Wharerahi, x
- Kainamu Tarapo, x
- Komene Te Ranginoa, x
- Te Mutu Kuri, x
- Hoani Wiremu Hipango,
- Tamati Wiremu Puna, x
I tuhia, i tohungia ki te aroaro o
Te Karaka,
Te Kai-whakawa Tuturu o Maketu.
Tokotoru era o nga rangatira i noho ki te runanga i te panuitanga o aua Kupu-whakatuturu, a i whakahe atu. Na, ka kiia kia tuhia hoki e ratou to ratou kupu whakahe ki te pukapuka. Ta ratou tenei i tuhi ai:—
E whakaae ana matou ki nga Kupu-whakatuturu nei; kotahi te mea kihai i marama, i whakahe ai hoki matou. Koia tenei, ko te Kupu-whakatuturu III:—
"Ko tenei Runanga kua rongo nei i nga tikanga i tupu ai te whawhai ki Taranaki, e mea ana i tika ano te whakahaere a te Kawana: tetahi, na Wiremu Kingi Te Rangitake te whakatari ki te pakanga; ko tana whakahaere e kore rawa e ahei te whakatika."
Ko te kupu tenei i whakahengia e matou.
Na Wiremu Tamihana Te Neke, Na Te Manihera Matangi, Na Epiha Karoro.